قابلیّت تبدیل شدن شهرستان گلپایگان به یکی از بزرگترین قطب‌های تولید گیاهان دارویی در کشور

به گزارش بیان نیوز، دکتر امیرحسین شایسته دکترای فیتوشیمی گیاهان دارویی و مدّرس دانشگاه، در خصوص طبّ سنّتی و خواصّ گیاهان دارویی و تاریخچه آن در مصاحبه با خبرنگار بیان اظهار کرد: این رشته همانند سایر رشته‌ها از طریق روش آزمایشی تکامل پیدا کرده است و تا امروز سینه به سینه منتقل شده و این علم به دست ما رسیده است، هرچند آثار مکتوبی نیز در این رابطه موجود می‌باشد .
وی عنوان کرد: انسان‌های اوّلیّه می‌دانستند که چه در زمان سلامت و چه در مواقع بیماری به طبیعت وابسته هستند و باید داروها و موادّ درمانی خود را از طبیعت تهیّه کنند .
وی با بیان اینکه اساس درمان در جوامع براساس غریزه و تجربه و با استفاده از گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن بوده است، عنوان کرد: در مواردی جهت درمان از قسمت‌هایی از بدن جانوران و موادّ معدنی که معمولاً در رژیم‌های غذایی آنان وجود نداشت، استفاده می‌گردید.
وی ضمن اشاره به تاریخچه طبّ سنّتی ادامه داد: پاپیروس‌های بجا مانده از هزار و پانصد سال قبل از میلاد که در مصرکشف شدند، یکی از بهترین آثار و نوشته‌های مکتوب در خصوص طبّ سنّتی و گیاهان دارویی در درمان می‌باشد که بالغ بر 876 نسخه دارد و در آن به معرّفی 500 گونه گیاه پرداخته شده است. هرچند که نمی‌توان تاریخی را در شکل گیری طبّ سنّتی و چینی و استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها مشخّص نمود؛ زیرا این تاریخچه به زمان زیست بشر بر روی کره زمین بر می‌گردد.
این استاد و محقّق دانشگاهی افزود: علوم استفاده از گیاهان دارویی و طبّ سنّتی یکی از قدیمی ترین علومی است که با آن در ارتباط بوده‌ایم ولی به نوعی در حاشیه قرار گرفته است.
وی تصریح کرد: بعد از ورود اسلام به کشور ایران، طبّ سنّتی با طبّ اسلامی همراه شد و بزرگ‌ترین دانشمندانی که در زمینه طبّ داشتیم، در این عصر زندگی می‌کردند که کتاب‌های مختلفی را تألیف نموده‌اند و اکنون این کتاب‌ها به عنوان مرجع (رفرنس) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دکتر شایسته با بیان این‌که کشورهایی همچون چین، هند و یونان از کشورهای پیشگام در خصوص طبّ گیاهی بودند، تصریح کرد: در خصوص تاریخچه استفاده از گیاهان دارویی یا طبّ سنّتی می توان به سومریان اشاره کرد که 5000 هزار سال پیش برای درمان بیماری‌ها از گیاهانی مانند زیره و آویشن استفاده می‌کردند و یا 1800سال قبل از میلاد، بابلیان نیز این گیاهان را مورد استفاده قرار می‌دادند.
وی خاطر نشان کرد: براساس تحقیقات انجام شده در سال‌های 1990 تا 1997 مصرف فرآورده‌های گیاهی در آمریکا 38 درصد افزایش داشته است و امروز می‌توان گفت در اروپا، آمریکا و هند بالغ بر 40 درصد داروها که در داروخانه‌ها موجود می‌باشد یا دارای منشأ گیاهی بوده و یا از فرآورده‌های گیاهان می‌باشند.
متخصّص دکترای فیتوشیمی گیاهان دارویی اظهار داشت: فلات پهناور ایران با مساحت یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار کیلو متر مربّع و وجود اقلیم‌های متفاوت در ایران، بستری برای تنوّع گیاهان با غنای بالای گیاهان دارویی را ایجاد کرده است و به واسطه این تنوّع بسیار غنی، ما از وجودگیاهان دارویی بسیار متفاوتی برخوردار می‌باشیم.

وی با بیان اینکه تا کنون 8000 گونه گیاه دارویی در ایران شناسایی شده است، به معرّفی این گیاهان پرداخت و ادامه داد: گیاهان دارویی گیاهانی هستند که از اندام‌ها، ریشه، ساقه، برگ و یا گل آن‌ها و یا فرآورده‌های آن‌ها در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنیم و در ایران بسیاری از داروها ازگیاهان تهیّه می‌شوند و به عنوان مثال داروی اسپرین از گیاه بید یا پوست درخت بید تهیّه می‌شود و به عنوان یک مسکّن و رقیق‌کننده خون استفاده می‌گردد یا داروهایی که مادّه اوّلیّه آنها کدئین، مرفین و آندورفین است، از گذشته از گیاهان استخراج می‌شود و در درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی تصریح کرد: اکثر داروهایی که در کشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرد، وارداتی می‌باشند و سهم بسیار زیادی از ارز کشور جهت واردات دارو از کشور خارج می‌شود.
دکتر شایسته با تأکید بر منویّات مقام معظّم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی عنوان کرد: با توجّه به تأکید مقام معظّم رهبری بر اقتصاد مقاومتی، یکی از بخش‌هایی که می‌تواند در بحث اقتصاد مقاومتی کمک کند و جلوی خروج ارز از کشور را بگیرد، استفاده از فرآورده‌های گیاهان دارویی در کشور می‌باشد.
وی خاطر نشان کرد: اگر بتوانیم کشاورزان را به کشت گیاهان دارویی ترغیب کنیم و کارخانه‌ها و شرکت‌های داروسازی را مجاب به فرآوری گیاهان دارویی نماییم و فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی را به مردم آموزش داده و مردم را با خواصّ و مضرّات آنها آشنا کنیم، می‌توانیم جلوی خروج ارز از کشور را بگیریم .
این محقّق شهرستانی افزود: با توجّه به خشکسالی اخیر و چند ساله گذشته در کشور و کمبود منابع آبی، یکی از پیشنهادهایی که می‌تواند به کشاورزان کمک نماید و در بحث استقلال و خودکفایی و صرفه جویی اقتصادی بسیار مؤثّر باشد، کشت گیاهان دارویی در کنار مزارع آن‌ها است.
وی افزود: گیاهان دارویی عموماً گیاهان آب دوستی نیستند و بنابراین نیاز آبی پایینی دارند و می‌توان در بخش کشاورزی این گیاهان را توصیه کرد و الگوی کشت را از سوی کشت گیاهان زراعی پر آب به این سمت تغییر داد و با انجام کشت گیاهان دارویی می‌توان بستری برای تولید فرآورده‌های دارویی و جلوگیری از واردات دارو ایجاد کرد و کشاورزان نیز با کشت این گیاهان می‌توانند علاوه بر کمک به حفظ سفره‌های آبی زیرزمینی، از شور شدن اراضی و آب‌ها جلوگیری نمایند.
استاد شایسته خاطر نشان کرد: عمده مصرف‌کنندگان گیاهان دارویی، چین با دارا بودن جمعیّتی بالغ بر یک میلیارد و سیصد و هفتاد و پنج میلیون و دویست و نود هزار و آمریکا و هند می‌باشند.

وی افزود: بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گیاهان دارویی، کشور هند و کشورهایی که دارای اقلیم‌های متفاوت هستند می‌باشند؛ زیرا بسیاری از گیاهان دارویی با مناطق پر باران منطبق نیستند و یا اگر وجود داشته باشند، به دلیل دریافت آب زیاد کیفیّت خود را از دست می‌دهند و درصد مادّه مؤثّر و اسانس آن‌ها کاهش می‌یابد و عموماً این گیاهان از لحاظ ژنتیک گیاهان آب پسندی نمی‌باشند و به همین دلیل در کشورهای استوایی نمی‌توان به دنبال گیاهان دارویی باشیم .

دکتر شایسته خاطر نشان کرد: به دلیل عدم آموزش و ترویج در زمینه گیاهان دارویی، نمی‌توان ادّعا داشت که ما از تولیدکنندگان بزرگ دنیا می‌باشیم و به دلیل آنکه گیاهان دارویی عموماً گیاهان خودرویی هستند و مردم آن‌ها را از دل طبیعت جمع‌آوری می‌کنند و به دلیل کمک به طبیعت و بحث اقتصاد مقاومتی، پیشنهاد ما این است که گیاهان دارویی را به صورت کشت شده به مردم توصیه کنیم.

وی افزود: ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است و از بیش‌ترین تولید کتیرا در دنیا برخوردار می‌باشد؛ زیرا گیاه کتیرا یکی از گیاهان بومی ایران است و متعلّق به گیاه گون می‌باشد و به دلیل آنکه متصدّی خاصّی در خصوص صادرات گیاهان دارویی در کشور وجود ندارد، آمار دقیقی از صادرات گیاهان دارویی نداریم ولی می‌توان گفت کشور ایران یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان این گیاه می‌باشد.
شایسته اذعان داشت: در ایران از سال 70 به بعد شرکت‌هایی ایجاد شدند و مزرعه‌هایی را ساختند و شروع به آموزش و ترویج در سطوح کم کردند و فعّالیّت خود را آغاز نمودند و بدین جهت از سال 89 مردم تمایل بیشتری برای ورود به عرصه گیاهان دارویی پیدا کردند.
وی افزود: ما در شهرستان گلپایگان از سال 91-90 با هدف فرهنگ‌سازی و آشنایی مردم با گیاهان دارویی شروع به کار کردیم .
استاد دانشگاه تصریح کرد: گیاهان دارویی همان‌گونه که فوائد و خواصّ دارند، تعدادی از آن‌ها بی‌ضرر نبوده و اگر گیاه معرّفی شود و مردم نسبت به مقدار مصرف و دوره‌های مصرف آن آگاهی پیدا نکنند، ممکن است برای فرد مصرف‌کننده مشکل ایجاد شود.
محقّق گلپایگانی بیان کرد: در حال تدوین کتابی می‌باشم که در خصوص گیاهان دارویی مختصّ در منطقه گلپایگان است و در این کتاب به صورت کامل به معرّفی گیاهان با اسامی علمی و خواصّ آن‌ها و حتّی شکل ظاهری آن‌ها و منطقه رویش آن‌ها است و می‌تواند اطّلاعات جامعی را در اختیار علاقه مندان قرار دهد.
وی ضمن توصیه به مردم نسبت به تهیّه گیاهان دارویی گفت: باید دقّت شود که شخصی که گیاهان دارویی را ارائه می‌دهد، دارای تحصیلات آکادمیک بوده و یا نسبت به گیاه، اطّلاع لازم را دارا باشد و مردم را نسبت به خواصّ و عوارض جانبی آن دارو آشنا نماید.
دکتر شایسته خاطر نشان کرد: عموماً مناطق مرکزی استان اصفهان، کرمان، یزد، شیراز، یاسوج و چهارمحال و بختیاری و مشهد برای کشت گیاهان دارویی مناسب می‌باشد.
وی بیان داشت: اقلیم خراسان برای کشت زعفران بسیار مناسب است؛ هرچند زعفران‌های کشت شده در شهرستان گلپایگان از لحاظ مادّه مؤثّر در بسیاری از موارد حتّی از زعفران‌های کشت شده در خراسان از کیفیّت بالاتری برخوردار می‌باشد.
وی با اشاره به مستعدّ بودن منطقه گلپایگان برای کشت گیاهان دارویی گفت: در شهرستان گلپایگان علاوه بر زعفران، گیاه نعنا فلفلی و گل محمّدی نیز کشت می‌شود.
شایسته افزود: ازجمله گیاهانی که منطقه رویش آن‌ها در شهرستان گلپایگان می‌باشد، می‌توان به گیاهان آویشن، بومادران، بابونه، گون، کتیرا، شیرین بیان، چای کوهی، بید، شاه تره، کاسنی، خاکشیر، کنگر، بوقناق، گیاه مرغ، گزنه، خارشتر و خارخاسک و شکرتیغ و گزنه اشاره نمود.
وی تأکید کرد: یکی از محاسن کشت گیاهان دارویی نسبت به گیاهان زراعی، مقاومت آن‌ها در برابر آفات می‌باشد و هرچه در طبیعت از سمّ‌ها و آفت‌کش‌ها کمتر استفاده کنیم، به محیط زیست کمک کرده‌ایم و محصولی که حاصل می‌شود، به دلیل عدم وجود سمّ‌ها از کیفیّت بالایی برخوردار است.
استاد دانشگاه و محقّق شهرستان گفت: حدود 60 گیاه دارویی و با ارزش در شهرستان گلپایگان شناسایی شده است و می‌توان گفت گلپایگان قابلیّت تبدیل شدن به قطب تولید و پرداختن به گیاهان دارویی را دارا می‌باشد.
وی ادامه داد: گیاهانی همچون کتیرا و باریجه از جمله گیاهانی هستند که مختصّ منطقه گلپایگان می‌باشند و این گیاهان جزء محصولات استراتژیک می‌باشند که کشور فرانسه عمده خریدار این محصول می‌باشد.
دکتر شایسته در خاتمه بیان کرد: در صورت فراهم بودن شرایط کشت مناسب می توان 70 درصد از گیاهان دارویی را در مزارع بزرگ کشت کرد و محصول را به صورت فرآوری شده به بازار عرضه کرد.
مصاحبه: خانم مهری طالاری