رسانه های دیجیتالی ونقش آنها در حوزه سلامت

مقدمه :

در دو دهه اخیر فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات با دگرگون ساختن ابزارها و شیوه های تولید و انتشار اطلاعات و همچنین فراهم آوردن بستر تبادل و نشر آسان و گسترده اطلاعات موجب تحولات بنیادین در رسانه ها و ابزارهای اطلاع رسانی و آموزش جامعه گردیده است. ابزارهای حاصل از این فناوری نوین از سویی شیوه های پدید آوردن و نشر بسیاری از آثار را دگرگون ساخته و از سوی دیگر رسانه ها و اشکال تازه ای از آثار پدید آورده است که تا سال های پایانی قرن گذشته، سرعت و وسعت دامنه انتشار، جذابیت، تنوع و حجم محتوای قابل انتشار توسط آنها در تخیل ارباب رسانه ها نیز نمی گنجیده است.

بدین ترتیب امروزه نه تنها رسانه های جدیدی همچون رسانه های اینترنتی (پایگاههای اطلاع رسانی اینترنتی، خدمات و بسترهای مختلف اینترنتی) و بسته های نرم افزاری رسانه ای در مدت زمانی کوتاه گویی سبقت را از سینما کتاب و مطبوعات ربوده و در رقابت با رادیو و تلویزیون به عنوان فراگیرترین ابزار نشر محتوای اطلاع رسانی و اطلاع یابی به شمار می آیند ، بلکه با فراگیر شدن پدیده های نوظهوری چون بلوتوث ، گفتگوی برخط ( CHAT )، اجتماعات مجازی برخط و بازی ها و سرگرمی‌های دیجیتال، وسعت و عمق اثر ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی بر شئون مختلف زندگی بشر صد چندان شده است.

رسانه های دیجیتال:

رسانه هایی که انتشار محتوا در آنها به کمک ابزارهای مجهز به پردازشگر دیجیتال میسر باشد رسانه های دیجیتال گویند. این رسانه ها شامل رسانه های بر خط مبتنی بر شبکه (نظر شبکه جهانی اینترنت)، خدمات مخابراتی از قبیل پیام چند رسانه ای ( MMS ) و پیام کوتاه ( SMS ) و سایر اشکال شبکه های تبادل داده ،تلفن همراه و همچنین رسانه های مبتنی بر حامل های فیزیکی دیجیتال از قبیل بسته های نرم افزار رسانه ای ، بازی های رایانه ای و مانند آنها می باشند. توسعه روزافزون فناوری اطلاعات در جامعه و رشد شگرف فناوری های نوین ارتباطی در جهان، لزوم سرمایه گذاری دست اندر کاران نظام سلامت کشور بر روی رسانه های دیج ی تال را مشخص می سازد.

نگاهی گذرا بر میزان کاربران وب ن گاه های اطلاع رسانی جهانی مثل Google و Yahoo نشان می دهد که تمایل نسل جدید به رسانه های نوین و دیجیتال کاملاً قابل توجه و تامل است. صنعت بسیار پر رونق بازی های رایانه ای با حجم تراکنش میلیاردها دلار و استقبال روز افزون کودکان نوجوانان و جوانان از این رسانه مدرن از یکسو و نقش رسانه مدرن در تغییر شیوه زندگی جامعه از طریق شبیه سازی مجازی زندگی حقیقی از سوی دیگر ما را بر آن می دارد تا نگاهی هوشمندانه به رسانه ها داشته باشیم.رایانامه های(ایمیل) روزانه که به تعداد میلیارد عدد در روز در اینترنت در حال ارسال و دریافت می باشند چه بسا در خود پیام هایی نیز دارند که یا در راستای توسعه سلامت بوده یا تضعیف کننده سلامت.

رسانه های دیجیتال ما را با رسانه ای ارزان قیمت، گیرا، آسان، فراگیر و بسیار مدرن روبرو می سازد که قابلیت دارند تا در کمترین زمان ممکن و با حداکثر کارایی، اطلاع رسانی نموده و تاثیرات مثبت و منفی بر روی مخاطب داشته باشند.

اینترنت و سلامت : اینترنت را می توان بزرگترین فناوری دانست که تاکنون به دست انسان طراحی، مهندسی و اجرا گردیده است. اینترنت شبکه ای از رایانه های به هم متصل شده است که امکان انتقال فایل های متنی، صوتی و تصویری بین آنها وجود دارد. این امکان، ارسال پیام ها به صورت رایانامه (ایمیل) و یا رجوع به صفحات خانگی ( Home page )و دست یابی به اطلاعات موجود در آنها به صورت چند رسانه ای را فراهم آورده است. به کمک شبکه ی اینترنت ، امکان بر قراری ارتباط و دستیابی به اطلاعات به صورت آنی و بی درنگ امکان پذیر شده است که این امر موجب ارتباط بیشتر جوامع بشری و رشد و توسعه هر چه بیشتر علوم، فنون، فرهنگ و به صورت خاص سلامت می گردد. استفاده از شبکه اینترنت این امکان را فراهم کرده است تا افراد مختلف در اقصی نقاط جهان بتوانند از مباحث ارائه شده آموزشی استفاده بنمایند. راه اندازی مدارس مجازی، ارائه کلیه دروس آموزشی در بستر اینترنت، برگزاری آزمون های اینترنتی و مطرح شدن واژه دانش آموز مجازی هم از اثرات توسعه اینترنت می باشد.

گسترش آموزش با در نظر گرفتن گستردگی جوامع ، لزوم تعلیم و آموزش دایمی شهروندان، کمبود فضای فیزیکی و هزینه بری ساخت آن ، محدودیت زمانی برای افراد و مشکلات ترافیکی در جامعه امروز ، اهمیت آموزش از راه دور (اینترنتی) را دو چندان نموده است. افزایش میزان اثر بخشی و بازده آموزشی نیز از دیگر برتری های این نحوه تعلیم نسبت به روش های سنتی است. نظام سلامت می تواند با بستر سازی و ایجاد فضای مناسب ، نسبت به توسعه کاربری اینترنت در حوزه سلامت اقدام نماید.

تلفن همراه و سلامت : سلامت مبتنی بر تلفن همراه (سلامت همراه) یک واژه جدید است که به طور عمده به صورت تجارب حوزه سلامت با پشتیبانی ابزارهای تلفن همراه شامل سلامت و بهداشت عمومی با پشتیبانی ابزارهای تلفنی همراه و سیار تعریف می شود . سلامت همراه شامل سلامت و بهداشت عمومی ، پزشکی بالینی ، نظارت و مراقبت از خود ، توسط تلفن های همراه و رایانه جیبی ( PPA ) می‌گردد. در حال حاضر نرم افزارهای کاربردی ، کتاب های تلفن همراه ، بکارگیری تلفن همراه برای ارائه اطلاعات و خدمات بهداشتی و نظارت همزمان و بر خط بر شهروندان شامل افراد بیمار و سالم می باشد. مزایای بالقوه سلامت همراه شامل ، ابعاد کلیدی مثل بهبود نتایج و بهره وری خدمات بهداشتی ، افزایش عدالت اجتماعی ، نظارت و آموزش بهتر سلامت عمومی است.

تلفن همراه به عنوان یک فناوری مهم جهت گسترش و دسترسی و بهبود مراقبت های بهداشتی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. تلفن همراه در اکثر کشورها حول چهار بستر تعامل و اتصال با شبکه مورد استفاده قرار می گیرد که عبارتند از : صدا ، پیام کوتاه ( SMS ) که کانال تقریباً همزمانی را بین ارائه کننده و دریافت کننده خدمت به وجود آورد،خدمات پیام چند رسانه ای ( MMS ) که اجازه انتقال محتوای چند رسانه ای را در قالب پیام می دهد و پخش سلولی …. ( allbroadcasting ) که اجازه ارسال پیام به صورت منطقه ای را می دهد.

قابلیت های ارتباطی تلفن همراه ، آن را با یک ابزار ایده آل برای انتشار پیام های بهداشتی تبدیل کرده است، پیام کوتاه ، پیام های تصویری ،اینترنت، شبکه های محلی و حتی بلوتوث را می توان به خوبی برای این منظور به کار گرفت.

لذا تلفن همراه به زودی به عنوان رسانه ای جهان شمول با قابلیت های فرا تصور آدمی ، نقش های متفاوتی را خواهد پذیرفت این رسانه فراگیر جایگاهی توانمند برای دست اندرکاران نظام سلامت در راستای ارتقای سلامت جامعه است و خواهد بود.

بازی های رایانه ای و سلامت : بازی های رایانه ای نوعی سرگرمی تعاملی است که توسط یک دستگاه الکترونیکی مجهز به پردازشگر یا میکروکنترلر انجام می‌شود بسیاری از بازی های رایانه ای به دلیل تولید تصویر متحرک با قابلیت نمایش روی صفحه تلویزیون یا نمایشگر رایانه ، بازی ویدئویی نیزمحسوب می شوند. تعداد مخاطبان بازی های رایانه ای در سال های گذشته افزایش چشمگیر داشته و این بازی ها به یکی از پرطرفدارترین سرگرمی های موجود تبدیل شده اند.

لذا ساخت بازی های رایانه ای سلامت محور خواهد توانست اصول سلامت را با استفاده از این ابزار مدرن به جامعه آموزش دهد در این میان به نظر می رسد ، دست اندرکاران نظام سلامت باید با حمایت از ساخت بازی های رایانه ای سلامت محور مبانی سلامت را از طریق بازی در اختیار جامعه قرار دهد و تلاش نمایند تا با ارائه راهکار به سازندگان بازیهای رایانه ای ، اصول استفاده از بازیهای رایانه ای را برای کاربرانشان نهادینه نماید.

نرم افزارهای چند رسانه ای و سلامت : تولید اطلاعات، روز به روز در حال گسترش است اگر هر ابزار اطلاع رسانی را یک رسانه بنامیم باید بگوییم اکنون بشر نیازمند محیطی است تا رسانه های گوناگون را در کنار یکدیگر به او عرضه نماید یا به عبارتی دیگر یک پایگاه اطلاع رسانی باید محیطی چند رسانه ای باشد. در نرم افزارهای چند رسانه ای اساس بر این است که با توجه به نوع مخاطب و نوع ارتباطی که مورد نظر است دو یا چند رسانه را در کنار یکدیگر بکار گیرند به طوری که از تلفیق آنها نقاط ضعف هر یک با استفاده از نقاط قوت دیگر رسانه ها جبران شود و انتقال مفاهیم سریعتر و بهتر انجام گیرد. چند رسانه ای سامانه ای است که می تواند شامل متن ، صدا ، گرافیک ، انیمیشن، تصاویر باشد توسعه چند رسانه ای نیازمند سرمایه گذاری بالایی است و باید کوشش کرد تا از این سرمایه ، بهره‌برداری مناسب و کافی بعمل آید. باید از فناوری های پیشرفته در جهت الحاق به کاروان علم و توسعه مخصوصاً در زمینه سلامت بهره برد. صنعت چند رسانه ای نقش مهمی در سرعت بخشیدن به این روند، بازی می کند. و تاثیرات جانبی مثبتی در زمینه تولید و توزیع اطلاعات را در زمینه سلامتی و پیشگیری فراهم خواهد نمود.

در پایان با توجه به اینکه سلامت الکترونیکی یک زمینه جدید و رو به رشد از تلاقی بهداشت، پزشکی و خدمات سلامتی با فناوری اطلاعات و ارتباطات است و بحث سلامت الکترونیک رابطه نزدیکی با زیر ساخت های الکترونیک هر کشور و نیز فرهنگ الکترونیک آن دارد همچنین درصد کاربران اینترنت ، میزان نفوذ فیزیکی اینترنت در کشور ، وبگاه ها ارائه دهنده اطلاعات پزشکی بهداشتی و درمانی ،خدمت دهندگان اینترنت و … از عوامل مهم در توسعه سلامت الکترونیکی هستند.

امیدواریم نظام سلامت بتواند با بستر سازی اولیه برای تهیه محتواهای مفید سلامت ، حمایت از بنگاه ها وخدمات سلامت الکترونیک ،تدوین قوانین نظارت بر فضای مجازی و ایجاد ساز وکارهای برخورد قانونی با وبنگاه های بر هم زننده سلامت جامعه و مهم تر از همه فرهنگ سازی استفاده از اینترنت برای خانواده ،نقشی مهم در ارتقای سواد سلامت جامعه داشته باشدچراکه:

1- همراه شدن آموزش سلامت جامعه با تغییر الگوی زندگی مردم و استفاده از روش های جدید برای رساندن پیام سلامتی

2- بردن آموزش های مربوط به سلامت به داخل خانه های مردم و محل های کار آنها

3- نقش بسیار موثر فناوری های نوین ارتباطی و رسانه های دیجیتال. ) جوانان زیر بیست سال به طور میانگین یک سوم زمان بیداری خود را با وسایل ارتباط جمعی به صورت مستقیم و غیر مستقیم می گذرانند.)

4- حساسیت دست اندر کاران نسبت به این رسانه ها در این خصوص تاثیر گذار است

برخی از کارکرد ها و آثار مثبت:

– افزایش دانش و تصحیح باور های غلط

– تحت تاثیر قرار دادن نگرش ها و هنجارهای اجتماعی

– تغییر رفتار در طولانی مدت

– اصلاح شیوه زندگی

– ترغیب به کارهای مفید و مثبت

– بهینه سازی اوقات فراغت جوانان و تقویت فعالیت های جایگزین

اهمیت ان در حوزه بهداشت

توانمند سازی جامعه

امکان تبادل اطلاعات میان موسسات بهداشتی

ایجاد فرصت های جدید از جنبه اخلاقی مثل محرمانه ماندن اطلاعات کاربران