«تاملی در احوال علامه اقبال لاهوری»
ساحل افتاده گفت گرچه بسی زیستم
هیچ نه معلوم شد، آه که من چیستم
موجِ ز خود رفته ای نیز خرامید و گفت
هستم اگر می روم گر نروم نیستم
این بیت از شاعری ست مسلمان و متعهد، متعلق به شبهه قاره ی هند و از تبار برهمنان. او این دو بیت را در جواب نظمی از «هایتریش هاینه» شاعر نامدار آلمانی سروده با نام «زندگی و عمل»
الف)زندگی اقبال
اقبال در روز 18 آبان 1256 ه.ش. برابر با 1877 م. در سیالکوت از بلاد پنجاب هند از مادری به نام «امام بی بی» که سخت به قرآن و اسلام دلبسته بود و پدری به نام «شیخ نور محمد» – با همان روحیه – دیده به جهان گشود. او بعد از طی تحصیلات مقدماتی در مکتب و مدارس هند به سال 1950م. از هند به لندن رفت و در دانشگاه کمبریج برای ادامه تحصیل رشته ی فلسفه را برگزید و در همان جا با مستشرق صاحب نام «ادوارد برُون» و «دکتر نیکلسون» مولانا شناس، آشنایی- و درنهایت- دوستی و صمیمیت پیدا کرد. اقبالِ سخت کوش، پس از دریافت درجه ی لیسانس از«کمبریج» و ثبت نام برای دریافت مدارک رشته ی حقوق و همچنین جهت تکمیل مطالعات فلسفی خود به آلمان رفت و در شهر «هایدلبرگ» مقیم گشت و در همین سال ها بود که با نوشتن «رساله ی سیر حکمت در ایران» درجه ی دکترای خود را از دانشگاه «مونیخ» آلمان کسب کرد. اقبال مسلمانی روشنفکر و آگاه بود و توفیق بلاد اسلامی را در اتحاد و وحدت کلمه می دانست و این معنا در آثار منظوم او به خوبی آشکار است. همان چیزی که در قرآن مجید هم آمده و به آن تاکید شده «وعتصموا بحبل الله جمیعأ ولاتفرقوا».
ب) مکتب اقبال
اقبال با فراگیری زبان پارسی و شناخت شعرای ایران زمین تا آن جا به مولانا دل بست که به مولانای هند معروف شد. به طوری مثلا در مثنوی «اسرار خودی» بیتی دارد که به طور کامل از مولوی ست؛ (خوشتر آن باشد که سر دلبران/ گفته آید در حدیث دیگران) و در مثنوی «رموز بی خودی» هم نمونه هایی هست که تاثیر مولوی را در اقبال ثابت می کند. که برای رعایت حوصله نشریه و مخاطبان ارجمند از ذکر آن ها خودداری می کنم.
اقبال در غزل پیرو حافظ است. برای شاهد گفته مان به مقایسه ی دو بیت زیر از حافظ و اقبال بسنده می کنیم؛
حافظ؛ خیز و در کاسه ی زر آب طربناک انداز
پیش از آنی که شود کاسه ی سر، خاک انداز
اقبال؛ ساقیا بر جگرم شعله ی نمناک انداز
دگر آشوب قیامت به کف خاک انداز
همان گونه که پیشتر عرض کردم اقبال در عرفان پیرو و مرید مولاناست و در مثنوی همان بحر عروضی مثنوی های او را سامان داده است همچنین او در دوبیتی هایش شیوه ی باباطاهر را به کار می گیرد اما با این همه اقبال دارای مکتب و سبکی منحصر به فرد است و تنها حکیم ناصر خسرو علوی در ایران همتای اوست.
ج) آثار فارسی اقبال
1- اسرار و رموز2- گلشن راز که با جزوه ی بندگی نامه به زبور عجم معروف است 3- پیام مشرق و میِ باقی 4- جاوید نامه که اهل فن آن را با «کمدی الهی» دانته و قصه ی ویرژیل Vir-gile شاعر چند قرن قبل از او مقایسه کرده اند 5- پس چه باید کرد ای اقوام شرق!؟ 6-مثنوی مسافر که یادگار سفر او به افغانستان است 7- ارمغان حجاز
و سرانجام این نابغه ی پارسی گوی مسلمان که خودباوری در برابر بیگانگان را در تمام زندگی سرلوحه تلاش خود قرار داد در یکم آوریل 1938م. روی از عالم خاک برگرفت و به دیار باقی شتافت و پیکر او به حرمت تمام در مسجد پادشاهیِ لاهور به خاک سپرده شد. در خاتمه ضمن آوردن چند بیت غزل علامه باید گفت در نوشتن این مقاله جانب خلاصه گویی مراعات شده تا جایی که دانش آموزان و جوانان و علاقمندان با عنایت به آثار این شاعر نامدار، اطلاعات کافی را دریافت کنند.
نعره زد عشق که خونین جگری پیدا شد
حُسن لرزید که صاحب نظری پیدا شد
خبری رفت ز گردون به شبستان ازل
حذری پردگیان پرده دری پیدا شد
آرزو بی خبر از خویش به آغوش حیات
چشم وا کرد و جهان دگری پیدا شد…
والسلام علی عبادالله الصالحین
استاد قاسم اشراقی عضو انجمن ادبی فانوس
دیدگاه شما
- خبردونی
- پربازدید ترین
- نظرات
- مراسم تودیع و معارفه رئیس کمیته امداد امام خمینی(ره)شهرستان گلپایگان
- برگزاری اولین تجلیل از بانوان شاغل در شهرستان گلپایگان به همت اتحادیه نانوایان و قنادان
- تجلیل شرکت آذر صنعت گلپایگان از شاعر پیشکسوت گلپایگانی
- نصب دو درب آهنین امامزادگان هفده تن وناصربن علی(ع)
- مراسم تشییع پیکر شهید والامقام عباسعلی اعجازی
- پیام تشکر فرمانده ناحیه مقاومت بسیج شهرستان گلپایگان از حضور پرشور مردم در استقبال از کاروان شهدای گمنام
- گلپایگان قدمگاه شهدا بود
- سفر یکروزه علی اصغر انصاری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به شهرستان گلپایگان/اتمام اجرای پروژه فیبرنوری در گلپایگان تاپایان سال
- دیدار از خانواده جانباز سرافرازحسین بقایی
- دیدار مسئولین شهرستان با خانواده محترم شهید ناصر فراست
- بازدید میرهاشم موسوی رئیس سازمان تامین اجتماعی کشور از درمانگاه تامین اجتماعی گلپایگان
- بازدید رئیس نوسازی مدارس کل کشوراز برخی مدارس شهرستان گلپایگان/تخصیص یک میلیارد تومان به مدارس شهرستان گلپایگان
- جلسه تودیع و معارفه رئیس مرکز فنی و حرفهای شهرستان گلپایگان
- افتتاحیه نمایشگاه اقتصاد مقاومتی
- جلسه شورای آموزش وپرورش شهرستان گلپایگان /مصاحبه با رئیس آموزش وپرورش
- برگزاری جلسه مدیریت بحران/پیگیری در اجرایی شدن ساخت جایگاه پدبالگرد بیمارستان امام حسین(ع)
- کرم برگ خوار پاییزه
- حضور مسئولین شهرستان در بیمارستان امام حسین(ع)به مناسبت روز پرستار
- همایش بزرگ ورزش صبحگاهی
- کتابخانه آیت الله محمدی به عنوان کتابخانه مرکزی شهرستان، جزء برترین کتابخانههای استان و ۱۰ کتابخانه برتر کشوراز لحاظ فضا ،امکانات و…شناخته شده است/ثبتنام رایگان کتابخانه از ۲۳ آبان تا ۲۵آبان ماه
- افتتاحیه دومین دفتر خدمات قضایی شهرستان گلپایگان
- برگزاری آیین ارتقاء واحد آتشنشانی به سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری گلپایگان
- گوشه هایی از راهپیمایی 13 آبان 1402، مردم غیور شهرستان گلپایگان، از دریچه دوربین بیان
- ظرفیت کشتارگاه صنعتی دام؛ کشتار؛ ۵۰۰ راس دام سبک و ۵۰ راس دام سنگین در یک شیفت کاری
- مردم بازوان اتحادیه ها و اتاق اصناف باشند
- نواختن زنگ به مناسبت هفته پدافند غیرعامل در دبیرستان نمونه دولتی شهید محمدحسین فهمیده
- برگزاری اجلاسیه مجمع بسیجیان شهرستان گلپایگان
- سفر یعقوب سلیمانی دبیرکل جمعیت هلال احمر کشور به گلپایگان
- پنجمین کاروان ترویجی ویژه الگوی کشت ملی با موضوعات کشت غلات به صورت مکانیزه ( کشت باکمبینات ) و بهرهوری آب ( کشت تیپ غلات و مدیریت هوشمند آبیاری و کشاورزی قراردادی)
- برگزاری جلسه شورای آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان/پیشگیری از آسیب های اجتماعی در خانواده ها /پیگیری تأمین لاستیک دولتی و سوخت برای سرویسهای مدارس
دست مریزاد استاد… سپاس.