از شهاب‌باران تا هلال ماه محرم

به گزارش بیان گلپایگان؛ با تغییر فصل و پایان گرما طبیعت در زمین دچار تغییر و تحول می‌شود. این تغییرات تنها منحصر به زمین نیست؛ کما اینکه در آسمان هم با رویدادهای نجومی چشم‌نواز و شگفت‌آوری مثل ظاهر شدن سه شهاب‌باران و نیز هلال قمری در آغاز سال جدید مواجه‌ایم.
آسمان و زیبایی های آن همیشه برای بشر جذابیت های خاصی داشته بسیاری از انسان ها در تلاش هستند تا هر روز اسرار جدیدی را از ژرفای کهکشان ها و فضا فاش کنند. چه بسا رصد ماه، ستاره ها، پدیده های نجومی مانند خسوف و کسوف همواره طرفداران خاص خود را داشته است.
از طرفی تغییر فصل یکی از اتفاقات مهم زندگی است که در اثر تغییر گردش ماه و زمین و خورشید به وجود می آید. با تغییر فصل به خصوص در بهار و پاییز رویدادهای نجومی مهمی رخ می دهند.
با آغاز فصل زرد شدن درختان و برگ ریزان، طبیعت لباس جدید بر تن می کند و در کنار این تغییرات زمینی، آسمان هم شاهد اتفاقات جدید در دل خود بوده و تقویم نجومی آغازین ماه این فصل زرد نیز رخدادهای جالبی مانند بارش های شهابی و اعتدال پاییزی را در خود جای می‌دهد.

ستاره پرنور آسمان پشت ماه مخفی می شود
کاظم کوکرم، مدرس و سر دبیر ماهنامه تخصصی نجوم با اشاره با اینکه در اول مهر 2 رویداد مهم نجومی حادث می‌شود، عنوان کرد: ستاره دبران یکی از پرنورترین ستاره های آسمان ساعت 1:13 بامداد حدود یک ساعت پشت ماه قرار می‌گیرد که به این پدیده نجومی “اختفا ” می‌گویند. دبران به رنگ زرد و در صورت فلکی ثور شمال شرقی، مرکز و جنوب غربی کشور به صورت خروشان دیده می‌شود.
وی ادامه داد: اختفای خروشان به این معنا است که ستاره برای لحظاتی در پس کوه ها و دره هایی که در لبه قرص ماه دیده شده قرار می گیرد. این پدیده از نظر منجمان رویداد مهمی محسوب می شود زیرا با توجه به رصدهای قبلی می توان ارتفاع کوه ها و عمق دره های ماه را اندازه گیری کرد.

بعد از ظهر اول مهر، آغاز پاییز
بر خلاف تصور عموم مردم که با ورود به ساعت اول بامداد یکم مهر فصل پاییز آغاز می شود بر اساس رویدادهای نجومی، پاییز در بعد از ظهر اول مهر آغاز می شود.
کوکرم با اشاره به ساعت آغاز پاییز در روز نخست گفت: ساعت 17:51 یکم مهر خورشید در وضعیتی درست شبیه 29 اسفند یا 1 فروردین قرار دارد و طول شبانه روز در تمام نقاط کره زمین یکسان می شود.
فاطمه خراسانی کارشناس علمی مرکز علوم و ستاره شناسی تهران با بیان اینکه اعتدال پاییزی در روز نخست این فصل رخ می دهد، تصریح کرد: خورشید از صفحه مداری زمین یا استوای آسمان عبور می کند.
به گفته این کارشناس نجوم، در این نقطه محور چرخش زمین نه به سمت خورشید مایل بوده و نه از آن دور می شود. در چنین وضعیتی مدت زمان روز و شب در تمام نقاط زمین یکسان است.
وی ادامه داد: در نقطه اعتدالی، خورشید در یکی از نقطه های تقاطع دایره البروج و استوای آسمان قرار می‌گیرد. این حالت تنها در مواقعی اتفاق می افتد که نقطه ای بر روی سطح زمین که مرکز خورشید دقیقاً بالای سر آن است، بر روی استوا و صفحه جدا کننده روز و شب بر استوای زمین به صورت عمود قرار گیرد.

اول پاییز، یکسانی روز و شب درتمام کره زمین
کارشناس علمی نجوم مرکز علوم و ستاره شناسی تهران با اشاره به اینکه نقطه های اعتدالی در اول بهار به سمت نیمکره شمالی زمین و در اول پاییز به طرف نیمکره جنوبی حرکت می کنند، افزود: در این موقعیت خاص، زاویه نقاط اعتدالی نسبت به یکدیگر به حداقل خود یعنی 66.5 درجه می رسد و در زمان اعتدال پاییزی و بهاری، مدت روز و شب در تمام نقاط زمین یکسان است اما زمان طلوع و غروب خورشید در نقاط مختلف متفاوت است.
وی ادامه داد: نقاط اعتدالی ثابت و دایمی نیستند هر نقطه به آرامی بر استوای آسمان حرکت کرده و یک دور کامل را تقریباً در حدود 25 هزار و 800 سال می پیماید. این حرکت نقاط اعتدال “تقدیم اعتدالین” نامیده شده و در جهت حرکت عقربه های ساعت است. از طرفی، حرکت ظاهری خورشید در خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت است.

مشتری همسایه خورشید می شود
خراسانی با بیان اینکه دوم مهر، ماه وارد تربیع دوم می شود، گفت: ما در کره زمین همیشه قسمتی از ماه را می بینیم. حدود روز بیست و دوم (شب بیست و یکم) چرخش ماه به دور زمین به گونه ای است که 50 درصد سطحش روشن بوده و به صورت نیمه دیده می‌شود و به تدریج این میزان کاهش پیدا می کند. همچنین در تربیع دوم لبه قوس‌دار ماه به سمت چپ است.
کوکرم با بیان اینکه سیاره غول پیکر منظومه شمسی پنجم مهر در مقارنه با خورشید قرار می گیرد، بیان کرد: از روزهای اول تا نیمه مهر مشتری را به علت نزدیک بودن با خورشید نمی توان دید و ژوپیتر از آسمان شامگاهی به صبحگاهی نقل مکان کرده و از اواخر مهر ماه این سیاره را در آسمان صبحگاهی دقایقی پیش از غروب خورشید می توان رویت کرد و به تدریج در ماه های آتی وضعیت رصد آن بهتر می شود.
خراسانی با اشاره به رویداد نجومی که در ششم مهرماه رخ می دهد، یادآور شد: قمر ماه با ستاره قلب الاسد (ستاره‌ای جوان و آبی رنگ در جنوب و جنوب غرب آسمان تهران) در این روز دارای مقارنه است به طوری که اگر ماه را پیدا کنیم، ستاره آبی رنگ قلب الاسد را در نزدیکی آن می‌توانیم ببینیم.

بهترین فرصت برای دیدن عطارد
کوکرم در خصوص رویداد نجومی هفتم مهر اظهار داشت: ساعت 22:57 این روز عطارد در بیشترین کشیدگی غربی قرار می گیرد. عطارد و زهره سیاره‌هایی هستند که مدار آنها در گردش به دور خورشید، مابین سیاره زمین و خورشید واقع شده و ما همیشه آنها را نزدیک ستاره روشنی‌بخش منظومه شمسی می بینیم.این پدیده را کمی پیش از طلوع یا غروب خورشید در افق شرق و غرب آسمان می توان مشاهده کرد.
وی هفتم مهر را برای کسانی که تا به حال سیاره عطارد را با چشم غیر مسلح ندیده‌اند، بهترین فرصت خواند و افزود: این سیاره بامداد هفتم مهر در بیشترین فاصله از خورشید قرار گرفته و برای رصد آن می‌توان یک ساعت پیش از طلوع آفتاب در افق شرق، عطارد را شبیه به یک ستاره کم‌سو در آسمان دید. البته برای این کار به یک نقشه آسمانی یا نرم افزار نجومی تلفن همراه نیاز است.

مریخ در نزدیکی محل تولد ستاره ها
کوکرم با اشاره به اینکه پنجشنبه هشتم مهر، مقارنه مریخ با یک سحابی نشری در صورت فلکی قوس را شاهد هستیم، گفت: اگر با تلسکوپ این سیاره را ببینم، در فاصله بسیار نزدیک به مریخ، یک سحابی (تاریک‌ابری که ستاره ها در آن متولد می‌شوند) به شکل هاله‌ای محو و خاکستری قابل رویت است.
وی ادامه داد: سحابی مرداب در ناحیه پر ستاره ای نزدیک به مرکز کهکشان راه شیری قرار گرفته است. برای مشاهده مقارنه مریخ و این سحابی باید به مکان تاریکی برویم که بتوان نوار راه شیری را با چشم غیر مسلح در آنجا رویت کرد. کمی پس از غروب آفتاب این پدیده را می توان رصد کرد چرا که صورت فلکی قوس 2 تا 3 ساعت بعد از غروب ناپدید می شود.

رویت هلال ماه و آغاز سال جدید قمری
مدرس علم نجوم در رابطه با رویت هلال ماه محرم گفت: هلال این ماه نخستین قمر از ماه های سال 1438 هجری قمری محسوب می‌شود و کسانی که علاقه‌مند به رصد هستند، هلال بسیار باریک ماه را پس از غروب آفتاب در افق مغرب می توانند جستجو کنند.
وی با اشاره به رویداد نجومی 12 و 15 مهر اظهار داشت: دوازدهم مقارنه ماه و زهره و پانزدهم مقارنه ماه و زحل در صورت فلکی عقرب را نظاره گر هستیم. در این وضعیت 2 جرم آسمانی بسیار به هم نزدیک بوده و به طور دقیق حدود 4 درجه نسبت به یکدیگر زاویه دارند. البته بدون تلسکوپ و محاسبات، اگر یک فرد به آسمان نگاه کند فاصله ای حدود 2 تا 3 انگشت مابین آنها مشاهده می کند.
کوکرم ادامه داد: بیست و چهارم مهر ماه ساعت 15:38 پدیده مقابله اورانوس اتفاق می افتد و همزمان با غروب خورشید، طلوع اورانوس را با چشم غیر مسلح می توان دید؛ پدیده‌ای که از دید منجمان بسیار جالب و مورد توجه است.

شهاب باران آسمان در مهر ماه
کوکرم با توضیح درباره مقارنه عطارد و مشتری گفت: در بیستم مهر این 2 سیاره بسیار نزدیک به هم بوده و برای رصد آن ها می‌توانیم در افق صبحدم و در زمان گرگ و میش آسمان، عطارد را در کنار سیاره پر نور مشتری تشخیص دهیم.
وی اضافه کرد: 28 مهر ماه نزدیکی صبح، ماه به دیدار ستاره پر نور دبران در صورت فلکی ثور می رود و مشاهده مقارنه این اجرام آسمانی با چشم غیر مسلح امکانپذیر است.
کوکرم با اشاره به اینکه در مهر ماه سه بارش شهابی در آسمان مشهود است، افزود: بارش شهابی سکستانتی در صورت فلکی سکستانت ششم مهر و بارش شهابی ثوری جنوبی دوشنبه 19 مهرماه در بامداد به اوج خود می رسند. از این گذشته بارش شهابی کم فروغ دلتا ارابه رانی را نیز در شب 19 مهر می توان مشاهده کرد که البته این سه بارش سماوی چندان قابل توجه نیستند.

منبع:باشگاه خبرنگاران