مسجد طراز اسلامی 4

قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اِنَّ الْمَساجِدَ بُیُوتُ الْمُتَّقیِن وَ مَنْ کانَتِ الْمَساجِدُ بَیتَهُ فَقَدْ ضمنَ اللهُ لَهُ بِالرَّوحِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْجَوازِ عَلَی الصّراطِ.

رسول اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: مساجد، خانه پارسایان است و هر کس خانه اش مسجد باشد، خداوند ضمانت کرده برای او رحمت و شادی را و اجازه عبور از صراط (به سوی بهشت) را به او خواهد داد.

«مستدرک الوسائل، ج 3، ص 362»

مسجد مرکز تربیت صحیح

تربیت اخلاقی، تربیت فقهی، تربیت عقیدتی، تربیت سیاسی از ابعاد تربیت دینی است که مسجد بر آن ها مؤثر است.

 فروتنی

در نظام تربیتی اسلام، فروتنی یکی از مهم ترین ویژگی های اخلاقی است که در سایه غلبه بر هوای نفس و تکبر، ایجاد می شود. مسجد نیز به عنوان پایگاهی مذهبی که در تربیت دینی مؤثر است، این جنبه شخصیتی ارزنده را در انسان تقویت می کند. مسجد با شیوه های گوناگون سبب تقویت فروتنی می شود؛ زیرا مسجد تنها به گروه ویژه ای از مسلمانان با سطح سواد و ثروت و جایگاه اجتماعی بالا تعلق ندارد، بلکه همه قشرهای جامعه اسلامی می توانند برای اجرای مراسم دینی خود، در خانه خدا حاضر شوند. حضور همه طبقه های اجتماعی در مسجد و ارتباط آنان با یکدیگر به ایجاد و روحیه فروتنی در انسان کمک می کند. در مسجد ثروتمندان با فقیران، عالمان با بیسوادان و جوانان با پیرها در ارتباطند. بی شک، کسی که در جریان روابط اجتماعی با افراد گوناگون ارتباط داشته باشد و از نشست و برخواست با قشرهای متوسط و ضعیف خودداری نمی کند، معمولاً از رفتارهای متکبر به دور می ماند. از سوی دیگر از نظر مقررات دینی در مسجد، همه افراد در یک سطح هستند و کسی حق ندارد نسبت به دیگران تکبر ورزد. آداب و مقررات مسجد برای همه یکسان است و کسی امتیازی بر دیگران ندارد و همه باید آداب مسجد را رعایت کنند. در نماز جماعت همه به یک شکل و در یک قالب کلی نماز می گذارند و کسی نمی تواند با تکبر و غرور خود را از دیگران برتر بداند و خارج از این چارچوب رفتار کند. افزون بر اینکه نماز در مسجد سبب افزایش تقوا می شود و تقوا نیز در ایجاد فروتنی نقش مهمی دارد.بنابراین، با توجه به جنبه های آموزشی و عبادی مسجد، باید گفت مسجد به عنوان مهم ترین پایگاه دینی با ایجاد و گسترش مفاهیم و تعالیم دینی در ایجاد فروتنی نقش مؤثری دارد.

یافتن دوست خوبی

یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در شکل گیری شخصیت انسان، دوست است. این موضوع در دین اسلام اهمیت بسیاری دارد. هم چنین اسلام ویژگی های دوست خوب را نیز بیان می کند.مسجد پایگاهی دینی و فرهنگی است که نمازگزاران مؤمنی در آن رفت و آمد می کنند و دوستی با این افراد، در بینش انسان مؤثر است. با ایجاد پیوند و آشنایی میان مؤمنان، نخبگان و صالحان جامعه، بستری مناسب برای پرورش و تربیت روحی انسان فراهم می آید.کسی که با خوبان ارتباط دارد، حتی اگر به آن درجه از تکامل نرسد که به سبب خداترسی، مرتکب گناه نشود، به سبب حیا و شرم از برادران دینی خود، راه انحراف را در پیش نمی گیرد.

مسجد; مرکز آموزش

مساجد نهادهاى اساسى آموزش در زمینه هاى قرآن، احکام، اخلاق و علومى مانند کلام و فقه بوده اند. در پیوند با همین نقش آموزشى، به تدریج، مساجد عهده دار کتابخانه هاى عظیم و پر رونقى شدند که در برخى از شهرهاى ایران امروز نیز وجود دارد.

مساجد محل پرورش استادان بزرگى بودند که بعدها خود از علما و مدرسان بنام اسلام گردیدند. طى قرن ها، که تمدن اسلامى سیر نزولى خود را طى مى کرد، مساجد دیگر به عنوان یک نهاد اسلامى، نقش ها و کارکردهاى مذکور را ایفا نمى کرد. با توجه به تحولاتى که در اروپا رخ داده بود و در آن کلیسا صرفاً نقش عبادى داشت، در بازتاب این تحول فکرى بر جوامع اسلامى، در کشورهاى اسلامى نیز مساجد از نقش اصلى خود تهى گردید و تنها به یک بعد آن، که عبادت بود، توجه مى شد.

مسجد و دانشگاه

مبالغه نیست اگر گفته شود که مسجد در گذشته، همان نقشى را داشت که دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالى کنونى دارند. اساتید علما، که مسلمانان به آن ها مباهات مى کنند، حیات علمى خود را در رواق هاى مساجد سپرى مى کردند و آن گاه که بهره کافى کسب مى نمودند، حلقات درس تشکیل مى دادند و به تعلیم مى پرداختند. از این رو مى توان گفت که مساجد مسلمانان در هیچ روزى از حلقه درس علما و طلاب خالى نبوده، حتى امروزه نیز در این زمینه، مساجد همچون ستارگان فروزانى مى درخشند و همه ساله هزاران استاد از این مساجد و مؤسسات وابسته به آن ها خارج مى شوند و به نشر اسلام و علوم اسلامى مى پردازند. از جمله این مساجد، مسجد جامع القرویین، جامع الازهر و جامع عتیق مى باشد. به طور کلى، نقش نیرومند مسجد در فرهنگ، اقتصاد، سیاست و وحدت مسلمانان برکسى پوشیده نیست.مارسل بوازار در کتاب, Humanisme deLL, Islam در بخش «اسلام در جهان امروز»، در این باره مى نویسد: مسجد عامل نیرومندى در همبستگى و اتحاد مسلمانان جهان است و اهمیت اجتماعى و فرهنگى آن را از این بابت، نمى توان نادیده گرفت، به خصوص در روزگار معاصر، که مسلمانان شور و حرارت صدر اسلام را دوباره از خود نشان مى دهند، مساجد به صورت مراکز تربیت روحانى و پایگاه جنبش امّت مسلمان نسبت به ستمگران و سلطه جویان در آمده است. اندک اندک مساجد موقعیت سال هاى نخستین ظهور اسلام را به دست آورده اند. تأسیس کتابخانه ها و تالار اجتماعات در درون مساجد این حقیقت را آشکار مى سازد که مساجد در اسلام بدان گونه که بعضى پنداشته اند، منحصراً براى اداى فریضه نماز نیست و یقیناً یکى از مراکز سیاسى و فرهنگى مهم اسلام است. اقامه نماز جمعه وسیله اى است براى گردهمایى مسلمانان در روز تعطیل و طرح مسائل مهم اجتماعى و بحث و گفتوگو در باب کمبودهاى رفاهى; نظیر بهداشت، مسکن، تصمیم گیرى هاى سیاسى، مسائل حرفه اى و غیر آن. در حقیقت، برپایى نماز جمعه به کار گرفتن عبادت خداوند است در راه خدمت به امّت. گردهمایى جمعه، به ویژه در سال هاى اخیر، در ممالک آزاد شده توسط اسلام، تأثیر و کارایى بسیارى داشته است. در این سال ها، على رغم تفرقه و پراکندگى سیاسى مردم، گردهمایى مسلمانان ناخشنود از حکومت هاى ستمگر فاسد، در درون همین مساجد طرح قیام عمومى و مبارزه علیه ستمگران را ریخته و تزلزلى در ارکان فرمان روایى دست نشاندگان استعمار غرب پدید آورده است; کارى که احزاب و گروه هاى سیاسى مخالف در ممالک غرب از انجام آن هنوز ناتوانند.امام خمینى(رحمه الله)، بنیان گذار جمهورى اسلامى ایران، در این زمینه نقش مسجد در صدر اسلامى بیاناتى دارند:ـ «در صدر اسلام، همان مسجدى که عالم در آن بود، همان مسجد هم، ارتشى بود و سردارهاى سپاه هم همان جا بودند و با هم نماز مى خواندند و با هم عبادت مى کردند و با هم جنگ هم مى کردند.»

ـ «در صدر اسلام، مساجد، محافل و نمازها جنبه سیاسى داشته است. از مسجد راه مى انداختند لشکر را به جنگى که باید بکنند و به آن جایى که باید بفرستند; از مسجد مسائل سیاسى طرح ریزى مى شد … مع الاسف، مساجد را ما کارى کردیم که بکلى از مصالح مسلمین دور شد و با دست ما، آن طرح هایى که براى ما ریخته بودند، پیاده شد.»

ـ «ارتش اسلام هر جا رفته است و سردارهاى اسلام هر جا پاگذاشتند، همان جایى که پاگذاشتند، اول مسجد درست کردند; وقتى به قاهره رسیدند، اول خط کشیدند براى مسجد و هرجا این طور بود، مسجد مطرح بود، معبد مطرح بود و ارتش اسلام براى آباد کردن مساجد، محراب، کوشش مى کردند.»

ـ «اسلام مساجد را سنگر قرار داد، وسیله از باب این که از همین مساجد، از همین جمعیت ها و جماعت … همه امورى که اسلام را به پیش مى برد و قیام را به پیش مى برد، مهیا باشد.»

علی محمد اسدی

مسئول کانون معین شهرستان گلپایگان