انتخاب اصلح

انتخابات در کشور ما اصولاً به دلیل شور و حالی که در بین مردم ایجاد می کند و هیجان اجتماعی را که در بر دارد، همیشه مورد توجه اصل حاکمیت نظام اسلامی و قانون اساسی بوده و همواره مورد طمع بیگانگان و ایادی داخلی آنها قرار گرفته است و شاید به همین دلیل هم باشد که در هرکدام از انتخاباتی که برگزار شده، حساسیت آن به مراتب از دوره قبل خود، از درجه بالاتری برخوردار بوده و جالب تر اینکه نتیجه آن هیچ گاه به خواست کسانی که قصد تأثیرگذاری برآن را داشتند نبوده و این، هم نشان از سلامت برگزاری انتخابات بوده و هم اراده ملت و از زاویه بالاتر درایت و رهبری امام خامنه ای(مد ظله العالی) که با تعیین هوشمندانه مصادیق و راهنمایی مردم، مانع از به ثمر نشستن توطئه ها شده اند. کما اینکه از هم اکنون شاهد برنامه ریزی جریانات مشکوک و آلوده سیاسی برای رخنه و انحراف در نتیجه انتخابات اسفند ماه امسال می باشند که هر دو رویداد چه مجلس و چه خبرگان رهبری در جایگاه خود از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. لیکن این نوشتار فعلاً قصد ورود به جایگاه والای مجلس خبرگان را تا پس از بررسی جایگاه مجلس شورای اسلامی، وظایف نمایندگان و تأثیر آن در سرنوشت ملت ندارد و در وقت مقتضی به خاطر اهمیت و نقش والای آن، بطور جداگانه بدان خواهیم پرداخت.
بی شک انتخابات مجلس شورای اسلامی به دلیل جایگاه ویژه ای که در قانون اساسی برای آن دیده شده، از نظر وضع قوانین و هم نظارت بر اجرای آن می تواند بر سرنوشت کشور تأثیر بسزایی داشته باشد و یکی از دلایلی که طیف ها و گروه های سیاسی تلاش می کنند تا اکثریت کرسی های مجلس را به دست بگیرند، همین نکات است. برای اینکه بتوانیم یک انتخاب اصلح داشته باشیم ابتدائاً باید با نقش مجلس و همچنین تأثیر آن در اداره امور کشور آشنا شویم تا ببینیم کسی را که می خواهیم به عنوان نماینده شهر و حوزه انتخابیه خود وارد مجلس کنیم باید چه ویژگی هایی داشته باشد. پس ابتدا نقش مجلس و سپس شرایط و ویژگی های یک نامزد مجلس را مورد بررسی قرار می دهیم. مسلما ًاگر بخواهیم وظایف و اختیارات مجلس، چه آنهایی که در قانون اساسی به عنوان اصل و چه آن قسمت که به عنوان آیین نامه داخلی برای اداره مجلس تعیین و مصوب شده برای خوانندگان محترم به نگارش درآوریم، از حوصله نوشتار و خوانندگان خارج خواهد بود لیکن به برخی از نکات مهم وظایف مجلس و نمایندگان اشاره می کنیم:
مجلس شورای اسلامی، اختیارات و وظایف قانونی فراوانی دارد از جمله: وضع قانون در عموم مسایل، تصویب بودجه عمومی، حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور، تصویب عهدنامه ها، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی، مسؤولیت در برابر ملت و حق اظهار نظر در همه مسایل داخلی و خارجی و رأی اعتماد به هیئت وزیران و استیضاح آنان.
شکی نیست که به سامان رساندن وظایف یاد شده، رسالتی بس سنگین است که در سایه آینده نگری، برنامه ریزی و همه جانبه اندیشی قابل تحقق است. به عنوان نمونه، اجرای برنامه های توسعه کشور باید از مسیر تصویب مجلس شورای اسلامی بگذرد. هم چنین حُسن اجرای آن نیز تنها در گرو نظارت و هدایت قوه مقننه است. پس نقش مجلس در رویکرد به بهینه سازیِ روند توسعه یا تضعیف و توقف آن، بسی روشن است. از این رو، نمایندگان مجلس باید بتوانند با نقد و ارزیابی مسؤولانه و کارشناسانه، برنامه های دولت را تصحیح، تکمیل و اصلاح کنند.(1)
اگر بخواهیم با نقش مجلس بیشتر از نظر کلی آشنا شویم باید با اندیشه های امام راحل(ره) در این خصوص نیز آشنا شویم. حضرت امام (ره) ضمن اشاره به وضعیت مجلس قبل از انقلاب اسلامی به اهمیت مجلس شورای اسلامی و نقش مردم چنین می فرماید: «ما دیدیم که اسلام و کشور ایران چه صدمات بسیار غم انگیزی از مجلس شورای غیر صالح و منحرف از بعد از مشروطه تا عصر رژیم جنایتکار پهلوی و از هر زمان بدتر و خطرناکتر در این رژیم تحمیلی فاسد(پهلوی) خورد چه مصیبت ها و خسارت های جان فرسا از این جنایتکاران بی ارزش و نوکر مآب به کشور و ملت وارد شد . از بعد از مشروطه هیچگاه به قانون اساسی عمل نشده، …اکنون که با عنایت پروردگار و همت ملت عظیم الشان سرنوشت کشور به دست مردم افتاده و وکلاء از خود مردم و با انتخاب خودشان بدون دخالت دولت و خان های ولایات به مجلس شورای اسلامی راه یافتند و امید است که با تعهد آنها به اسلام و مصالح کشور جلوگیری از هر انحراف بشود». حضرت امام(ره) در ادامه می فرمایند:«اکنون که بحمدالله موانع رفع گردیده و فضای آزاد برای دخالت همه طبقات پیش آمده است هیچ عذری باقی نمانده و از گناهان بزرگ نابخشودنی، مسامحه در امر مسلمین است . هر کس به مقدار توانش و حیطه نفوذش لازم است در خدمت اسلام و میهن باشد و با جدیت از نفوذ وابستگان استعمار و منحرفان از مکتب بزرگ اسلام جلوگیری نمایند و بدانند که مخالفین اسلام و کشورهای اسلامی که همان ابرقدرتان چپاولگر بین المللی هستند با تدریج و ظرافت در کشور ما و کشورهای اسلامی رخنه و با دست افراد خود ملت ها، کشورها را به دام استثمار می کشانند. باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدم نفوذی به مقابله برخیزید و به آنها مهلت ندهید»(2)
در این مطلب یکی از وظایف مهم مجلس، جلوگیری از نفوذ دشمنان و افکار و اندیشه های آنان است. توجه به اندیشه های امام(ره) در خصوص نقش مجلس، اهمیت آنرا در نظام اسلامی برای ما پررنگ تر می کند. ایشان در بیانات خود می فرمایند: «من خیلی از مجالس را یاد دارم و در بعضی از مجالس هم رفتم به عنوان تماشاچی…»، «من از بچگی، انتخابات را در حدود خودمان دنبال می‌کردم…» در نتیجه، زمانی که امام عَلَم مبارزه با رژیم را بلند کرد، با آگاهی کامل از اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی وارد فضای مبارزاتی شد و همان‌گونه که گفتیم دو ایراد اساسی بر مجالس صوری رژیم پهلوی وارد آورد. با توجه به نگاه سلبی امام به مجالس رژیم گذشته، روشن است که حداقل مجلس مطلوب از دیدگاه ایشان، نباید آن دو ایراد اساسی پیش‌گفته را داشته باشد. یعنی اولاً مجلس باید نماینده‌ی ملت باشد. ثانیاً قوانین مصوب مجلس شورا نباید با قوانین اسلامی مغایرت داشته باشند.امام در بسیاری از سخنان خویش به این مهم اشاره نموده اند: «مجلس تنها مرجعی است که برای یک ملت است. مجلس قوه مجتمع یک ملت است در یک گروه، تمام قوای یک ملت در یک گروه مجتمع است و مجلس از همه مقاماتی که در یک کشور است بالاتر است. بنابراین یک همچو مقامی را نشکنید ولو نمی‌توانید. لکن اصل گفتنش، اصل ذکرش، کار قبیحی است و برخلاف مصلحت است و برخلاف مسلک اسلام است.» «مرکز همه قانون‌ها و قدرت‌ها مجلس است، مجلس هدایت می‌کند همه را و باید بکند.» «مجلس محلی است که اکثریت قاطع مسائل مهم کشور بی‌واسطه یا با واسطه به آن وابسته است.» «با رسمیت مجلس، دیگر باید تمام امور را مجلس اصلاح بکند، یعنی با تمام قدرت، دولتی که تعیین می‌کند، دولت صد درصد اسلامی دارای قدرت باشد و کارهایی را که می‌کند دولت، همین‌طور کارهایی که در وزارتخانه‌ها می‌شود، کارهایی که در استان‌ها می‌شود، همه تحت نظر باشد و مجلس بازخواست کند از اینها، بخواهد اینها را، و استیضاح کند. اگر یک وقت خطا کردند، کار را درست انجام بدهند.» «مجلس شورای اسلامی که در رأس تمام نهادهای نظام جمهوری اسلامی است، از ویژگی‌های خاص برخوردار است که مهم‌ترین آنها اسلامی- ملی بودن آن است. اسلامی است که تمام تلاشش در راه تصویب قوانین غیر مخالف با احکام مقدس اسلام است، خصوصاً با برخورداری از شورای محترم نگهبان، و ملی است که از متن ملت جوشیده است و دست شرق و غرب و وابستگان به آنان از سرنوشت آن کوتاه است.» «در کجا سراغ دارید که مجلس شورای آنجا مثل مجلس شورای اسلامی ما باشد؟ در سابق، زمان شاه مخلوع سابق و رضاخان مطرود، مجلس پر بود از دوله‌ها، ممالک‌ها، سلطنه‌ها، متملکین، اشراف، طرفدارهای شرق و غرب، نوکرهای ممالک اجنبی، و الآن در مجلس شورای اسلامی ما یک چهره پیدا نمی‌کنید که از این طبقه اشراف باشد، از این طبقه بالا باشد، همه از مردم هستند و مجلس شورای اسلامی ما الآن در هیچ جا نظیر ندارد.» «آنچه که مجلس شورای اسلامی تصویب نموده و به تأیید شورای نگهبان رسیده، هم شرعی است و هم قانونی می‌باشد». «اگر مجلس شورا آن طوری که ما بخواهیم ملی و اسلامی باشد، همه این مطبوعات اصلاح خواهند شد، همه این رادیو و تلویزیون‌ها اصلاح خواهند شد، همه این ادارات تصفیه خواهند شد، یعنی ملت باید تصفیه کند به وسیله اشخاصی که می‌فرستد.»(3) در نتیجه از این تعبیر حضرت امام(ره) که می‌فرمایند:«مجلس خوب، همه چیز را خوب می‌کند و مجلس بد همه چیز را بد می‌کند»، می توان به باور و اعتقاد آن بزرگوار به تأثیر چنین نهادی بر مجموعه کشور و ملت پی برد. چنانچه در جای دیگری نیز تمام بدبختی‌های کشور را متأثر از مجلس دانستند و فرمودند: «در این دوره‌های آخر می‌دانید که آن بلاهایی که به سر ملت آمد، مادرش مجلس بود. تمام بدبختی‌ها در حکومت از مجلس سرچشمه گرفت. مجلس است که اساس یک کشور را به صلاح می‌کشد یا اساس یک کشور را رو به فساد می‌برد.»(4)

اگر بخواهیم نقش و اهمیت مجلس را از منظر رهبر معظم انقلاب امام خامنه ای مورد بررسی قرار دهیم مشابه همان نکاتی را که حضرت امام (ره) اشاره کرده اند را دربیانات ایشان می توان یافت. ایشان مجلس شورای اسلامی را یک مرکز اساسی انقلاب و مظهر ظهور اراده مردم در صحنه های گوناگون سیاسی و اجرایی می دانند . و می فرمایند: لذا همان گونه که امام عظیم الشأن وصیت فرموده اند مردم باید انتخابات مجلس را همواره به عنوان یک مساله مهم در نظر بگیرند. (فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم (23/09/68)
همچنین ایشان در دیدار با اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات در مورخ 04/12/70 فرمودند:«سلامت نظام وابسته به سلامت مجلس است . یک مجلس سالم، قوی، کار آمد، دارای اعضای مؤمن و منطبق با ضوابط خواهد توانست پشتیبانی قانون نظام را به شکل صحیحی انجام دهد». همچنین در آستانه انتخابات مجلس نهم بیان داشتند: «بدانید انتخابات برای کشور، برای نظام، برای مردم، در همه ی دوره ها یک دستاورد بزرگ است. وضع مجلس در وضع عمومی کشور تأثیرگذار است . مجلس محور اصلی تصمیم گیری در کشور است. اینها همه اش اهمیت انتخابات را نشان می دهد.» همچنین ایشان معتقدند: «مجلس در نظام اسلامی، دارای نقشی حقیقی در اداره و هدایت کشور است و درست ایفا کردن این نقش، تأثیر عمیق و تعیین کننده‌ای در سرنوشت و مسیر و جهت گیری های اصلی کشور، به جای می‌گذارد» و در مورد نقش ایفای سلامت در کشور می فرمایند: «سلامت نظام، به سلامت مجلس وابسته است. این مجلس سالم و قوی و کارآمد و دارای اعضای مؤمن و منطبق با ضوابط، خواهد توانست پشتیبانی قانونی نظام را به شکل صحیحی انجام دهد». ایشان چنان شأنیتی برای مجلس قائل هستند که به هیچ عنوان نگذاشتند در خصوص پرونده مهم و حساسی چون برجام، علی رغم تلاش گسترده دولت، مجلس کنار گذاشته شوند و این نقش مجلس و دفاع ایشان از این نقش می تواند حامل پیام مهمی باشد و آن اصل قانون مداری و احترام به خواست و اراده مردم که تبلور آن مجلس است و تقویت آن می تواند پایه های استحکام انقلاب را بیش از پیش مسحکمتر کند.

ه.علوی