شاعران عاشورایی 2

به نام خداوند دوستدارعلم و هنر

*تأثیرپذیری شعرا از سیره اهل بیت «ع» و نقش شعر در معرفی بهتر اهل بیت «ع»*
در مطالب گذشته یادآوری کردیم که نقش شعر و شاعر در تمام زمینه‌ها می‌تواند بالنده و مؤثر باشد و گاه یک تک بیت به اندازه هزاران سطر نثر، تأثیر گذار است؛ مثلن به این تک بیت از صائب توجه بفرمایید:
اظهار عجز پیش ستم پیشه ابلهی است
اشک کباب موجب طغیان آتش است
که با زیبایی هر چه تمامتر تسلیم در مقابل زور و ستم را نهی کرده و به ما گوشزد می‌کند که عجز و ناتوانی را باید کنار گذاشت و ضعف خود را نباید برای دشمن اظهار کرد، زیرا سبب جسورتر شدن او می‌گردد و بر تو مسلّط می‌شود. به یقین میتوانیم باور کنیم که صائب به عنوان یک مسلمان آگاه از حسین بن علی «ع» تأثیر پذیرفته و آن حضرت را در شعر خود الگو قرار داده است .
گاهی یک بیت شعر و حتی یک مصراع یا ضرب المثل و کنایه یا مثل سائری* می‌تواند انقلابی درونی در افراد ایجاد نماید . شعرا با سخن جادویی خویش صراط مستقیم را به بشریت ارزانی می‌نمایند و با معرفی پیامبر، امامان معصوم و بیان صفات ارزنده آنان تا پای جان پیش می‌روند و حقایق زندگی این هادیان را آنگونه که شایسته آنهاست معرفی می‌نمایند حتّی در جوّ خفقان .
اینک به گوشه ای از اشعار این اُمرای کلام دقت بفرمایید :عنفایری رازی شاعری شیعی مذهب در زمان غزنویان چنین سروده است :
مرا شفاعت پنج تن بسنده بود
که روز محشر بدین پنج تن رسانم تن
بهین خلق و برادرش و دختر و پسر
محمد و علی فاطمه حسین و حسن
یا حکیم طوس فردوسی بزرگ در ستایش پیامبر و خاندان او، ره رستگاری را سوار شدن بر کشتی نجات خاندان پیامبر «ص» می‌داند و به همه جهانیان توصیه می کند که :

تو را دانش و دین رهاند درست
در رستگاری ببایدت جُست
و گر دل نخواهی که باشد نژند
نخواهی که دایم بُوی مستمند
به گفتار پیغمبرت راه جوی
دل از تیرگی‌ها بدین آب شوی
حکیم این جهان را چو دریا نهاد
برانگیخته موج از او تند باد
چو هفتاد کشتی بر او ساخته
همه بادبانها بر افراخته
یکی پهن کشتی به سان عروس
بیاراسته همچو چشم خروس
محمد بدو اندرون با علی
همان اهل بیت بنیّ و ولی
خردمند کز دور دریا بدید
کرانه نه پیدا و بن ناپدید
بدانست کو موج خواهد زدن
کس از غرق بیرون نخواهد شدن
به دل گفت اگر با نبّی و وصّی
شوم غرقه دارم دو یار وفی

سخن بر سر این است که اکثر شعرای ما از سخنان چهارده معصوم «سلام ا… علیهما » تأثیر بذیرفته‌اند و توانسته‌اند با زبان شعر آن الگوهای بشریّت را مدح و ثنا گویند و برخی از صفات ارزنده و فضایل اخلاقی آنان را به نظم آورند چرا که خود شاعر آن صفت را پذیرفته و بدان عمل کرده و سپس به دیگران سفارش نموده است.
شاهد مثال مطالب گفته شده بیت ناصر خسرو است که می‌فرماید :
من آنم که در پای خوکان نریزم
مرین قیمتین لفظ دُرّ دری را
که حاضر نیست شعر ناب و گوهرگون فارسی را در مدح و ثنای پادشاهان خوک صفت ارزانی کند و تنها شعر او مدح و منقبت پیامبر و خاندان پاک آن حضرت می باشد. همین شاعر بزرگ در بیت دیگری سروده است :
آن را که بباید ستودن بنکوهید
و آن را که نکوهیدن شاید بستایید
در پایان و به عنوان حسن ختام قطعه شعری در وصف شهدا که ادامه دهندگان راه اهل بیت (ع) و به ویژه سرور و سالار شهیدان هستند می‌آوریم و اجر و ثواب این گفته‌ها را نثار روح مطهر امام آزادگان و پیامبر رحمت، همچنین امام حسن مجتبی و همه شهدا و صلحا و بخصوص امام « ره » می‌نماییم :

12

خوشا روزی که گرم جنگ بودیم
میان رنگ‌ها بی رنگ بودیم
دل هر کس شهادت را طلب داشت
حدیث عشق و مستی را به لب داشت
خوشا تنهایی شب‌های سنگر
که دل بود و تمنا بود و دلبر
ز زرق و برق دنیا دور بودیم
سر و پا مست عشق و شور بودیم

زین العابدین زُهری مدرس دانشگاه و عضو انجمن ادبی فانوس گلپایگان
___________________________
*امثال سائره : سائره به معنی رونده، روان، جاری و سیر کننده است و منظور از مثل سائره سخن موجز و یا مفصلی است که رونده بر افواه و زبانزد خاص و عام باشد چنانکه سعدی می گوید : سائر است این مَثَل که مستسقی ،،، نکند رود دجله سیرابش ( لغت نامه، علی اکبردهخدا، ج8، ص11612 ).