آشنایی با جاذبه های گردشگری شهرستان گلپایگان/مسجد جامع گلپایگان

پایگاه خبری تحلیلی بیان گلپایگان  با همکاری اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان گلپایگان ، در آستانه فرا رسیدن سال نو و به منظور آشنایی مخاطبین این پایگاه خبری، خصوصا” مسافران نوروزی با جاذبه های گردشگری و توریستی شهرستان گلپایگان ، در نظر دارد از این تاریخ به معرفی جاذبه های توریستی و گردشگری شهرستان گلپایگان اقدام نماید که امیدواریم  مورد استفاده مسافران عزیز و کلیه مخاطبین محترم این پایگاه خبری قرار گیرد.

تاریخچه شهرستان گلپایگان:

بر اساس آنچه که از متون تاریخی مانند نهزت القلوب نوشته حمد ا… مستوفی بر می آید: گلپایگان 5225 سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهر آزاد، دختر بهمن کیانی(بهمن دراز دست) پور اسفندیار رویین تن که به تخت پادشاهی جلوس کرده بود ساخته شد و از ابتدا این شهر را به نام خود چهرآزادگان و یا گلبادگان نامید.(حمد ا… موستوفی،1366،ص75) بر اساس شواهد باستان شناسی و بررسی های انجام گرفته بر روی سنگ نبشته های تاریخی، سابقه سکونت انسان اولیه در دشت گلپایگان به حدود هفت هزار سال قبل می رسد ولی شروع مدنیت را می بایست هم زمان با اواسط حکومت سلسله هخامنشی دانست که کاربری این شهر بعنوان یک پادگان بزرگ تغییر یافت و حتی گروهی را اعتقاد بر این است نام اولیه این شهر گرپادگان بوده است. (برهان قاطع، 1361، ذیل گلپایگان) گروهی دیگر نام اصلی آن را گرپادگان به معنی کوه پایه میدانند “گر” در زبان پارسی میانه به معنای کوه است.(گریوه و گریبان هم از همین ریشه هستند).

به هر حال پس از حمله اعراب مسلمان گروهی از آنان در اطراف این شهر ساکن شده و نام آن را معرب گردانیده، جرفادقان نامیدند. در دوران بعد از اسلام علی الخصوص در دوران عباسیان گلپایگان از مناطق معتبر و آباد کشور بوده است. ولی اوج شکوفایی و آبادانی آن در زمان حکومت سلجوقیان بخصوص محمد بن ملکشاه سلجوقی بوده که آثار و ابنیه زیادی از جمله مناره و بازار و مسجد جامع را از خود باقی گذاشته است.

در زمان صفویه از شهرهای بزرگ ایران بشمار می رفته است زیرا مکاتبات مستند تاریخی همیشه گلپایگان را شهری بین اصفهان و همدان ذکر کرده اند. وجود کاروانسراهای متعدد از جمله کاروانسرا در منطقه و آثار تاریخی متعدد حکایت از اهمیت و آبادانی این شهر در دوره های مختلف تاریخی دارد. در دوره صفویه امام قلی خان پسر اله وردی خان حاکم گلپایگان بوده که آثار و ابنیه هایی در گلپایگان بنا کرده که مهمترین آنها بقعه 17 تن، سید السادات، ابوالفتوح وانشان می باشد.

از 1320 به بعد و با ساخته شدن سد گلپایگان – توسعه آموزش و پرورش، احداث دانشسرای ممقدماتی، اقداماتی در راه توسعه گلپایگان انجام شده و بعد از انقلاب نیز با اجرای پروژه هایی مانند کارخانه پنیر- مجموعه تولیدات قطعات خودرو- توسعه کشاورزی و دامپروری- احداث شهرک صنعتی و مجموعه تاریخی ارگ گوگد- احداث سد کوچری – مراکز آموزش عالی و … گلپایگان چهره دیگری گرفته است.

مذهب اکثریت مردم گلپایگان بعد از اسلام، شافعی بوده است. در زمان آل بویه گروهی شیعه شدند ولی گرایش اکثریت مردم به تشیع در زمان صفویه بود که عالمان و فقهای جبل عامل و امثال “محقق کرکی” از لبنان وارد سرزمین ما شدند. در گلپایگان سالیان دراز یهودیان با صلح و صفا زندگی می کردند. بازار و محله و مراسم خودشان را داشتند که پس از تشکیل دولت یهود از این منطقه کوچ کردند. گلپایگان در جنگ هشت ساله ایران و عراق، 356 شهید و 800 جانباز تقدیم انقلاب نمود.

جغرافیای طبیعی:

شهرستان گلپایگان یکی از شهرستان های استان اصفهان می باشد که ازشمال به شهرستان محلات و خمین، از جنوب شهرستان خوانسار، از شرق به شهرستان میمه و از غرب به شهرستان الیگودرز محدود می باشد. با پهنه ای در حدود 2421 کیلو متر مربع در غرب استان اصفهان واقع گردیده است و ارتفاع آن از سطح دریا 1924 متر است. این شهر از نواحی نیمه بیابانی است و به دلیل نزدیکی به کویر مرکزی ایران، بارندگی در آن کم و دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم می باشد.فاصله گلپایگان تا اصفهان 186 کیلومتر است و میانگین یارندگی سالانه 300 میلیمتر است.

جغرافیای اقتصادی:

عمده فعالیت مردم گلپایگان و پیرامون آن، کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت های صنعتی است؛ که فرآورده های کشاورزی آن گندم و حبوبات، جو، سیب زمینی و گونه های مختلف میوه، تولیدات لبنی منحصر به فرد و نمونه و کارخانجات فعال صنعتی که ذیلا به آنها اشاره می شود:

صنایع دستی مهم این شهر قالی بافی، گلیم بافی، منبت کاری، گیوه دوزی و جاجیم می باشد. هنر منبت کاری از زمان گذشته در این شهر اساتید معروفی داشته است. هم اکنون کارگاهها و آموزشگاه های متعددی در این رشته ها فعالند.

این شهرستان دارای دو شهرک صنعتی و یک منطقه صنعتی می باشد. 1-شهرک صنعتی گلپایگان(شهرک صنعتی شماره یک) 2-شهرک صنعتی سایپا(شهرک صنعتی شماره دو) 3-منطقه صنعتی سعیدآباد(شهرک صنعتی شماره سه)

از صنایع مهم شهرستان می توان به: پتروشیمی قائد بصیر، سازه های خودروی دیار(دیار خودرو)، کارخانه بزرگ لبنیات پگاه گلپایگان، زر فنر سایپا، بهران محور سایپا، صابر لاستیک، خودرو سازان سپهر، سردساز خودرو، لوله و پروفیل گلپایگان، پلیمر گلپایگان، پلی اتیلن گلپایگان، پویا صنعت، نصیر ماشین، سایپا پلوس، صنعت پژوهان کیا، فن آوری ذوب، سایپا پیستون، روان فن آور و … اشاره کرد.

وجه تسمیه:

مردم شناسی: جمعیت گلپایگان بر اساس سرشماری سال 1390 هجری شمسی، حدود 88700 نفر بوده است که از این تعداد 45350 نفر مرد و 43350 نفر زن بوده است که با توجه به اشتغال زایی در زمینه های مختلف جمعیت رو به افزایش است و در حال حاضر حدود 90000 نفر می باشد.

از دیر باز گلپایگان به داشتن رجال عالم و عابد شهرت داشته و علما و روحانیون بر جسته آن در شکل گیری حوزه علمیه قم، نقش موثری داشته اند. از جمله این علما آیت ا… العظمی گلپایگانی (ره) ، آیت ا… العظمی سید جمال الدین گلپایگانی (ره)، آیت ا… العظمی شیخ علی صافی (ره)، آیت ا.. شیخ علی افتخاری (ره) بوده اند. هم اکنون نیز حوزه علمیه گلپایگان در ترویج علم و علوم سیاسی نقش حساسی دارد.

از مراکز دانشگاهی این شهر می توان به 1- دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان که با همکاری دانشگاه صنعتی شریف راه اندازی شده 2-دانشگاه پیام نور 3-دانشگاه علمی و کاربردی4-دانشگاه آزاد اسلامی واحد گلپایگان5-آموزشکده9 فنی شهدای گلپایگان6- موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی پیام گلپایگان.

آثار تاریخی

شهرستان گلپایگان دارای بناهای تاریخی متعددی است. در این شهر حدود 200 اثر تاریخی با ارزش شناسایی شده است که از این تعداد 22 اثر به ثبت آثار ملی درآمده است که به معرفی تعدادی از آنها می پردازیم

مسجد جامع

از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی و از مساجد بزرگ ایران زمین است که با توجه به تاریخ ساخت آن شاید بتوان گفت معماری ایرانی-اسلامی این مسجد الگویی بوده است برای ساخت مسجدهای بزرگ دیگر بویژه مناطقی که در قلمرو حکومت سلجوقیان بودند.

مسجد جامع گلپایگان در سال 508 هجری قمری، در دوران حکومت اوشجاع محمد بن ملک شاه سلجوقی بنا شده است. پیش از آن به استناد نام ابوشجاع که در کتیبه دور گنبد است، زمان ساخت مسجد گلپایگان را بین سال های 498 تا 512 هجری قمری، یعنی دوران حکومت وی، می داستند تا این که باستان شناسان با خواندن کتیبه های محراب دریافتند که بخشی از کتیبه ها در زیر کف شبستان مسجد است و به احتمال قوی تاریخ بنا هم روی آن نوشته شده است.

چنین بود که تاریخ دقیق ساخت مسجد روشن شد. مسجد جامع گلپایگان به دستور ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک ساخته شده و نام این شخص در 2 جای مسجد، یکی در کتیبه دور گنبد و دیگری در حاشیه محراب درج شده است.