احتمال درگیری «شاه» و «خلیفه» بر سر آینده عربستان سعودی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بیان گلپایگان ،حمله روز گذشته تروریست های داعش به یک ایستگاه مرزبانی در مرز عراق و عربستان، بار دیگر بحث هایی را درباره نسبت این گروه با دولت سعودی برانگیخته است. در این میان، برخی گمانه زنی ها به خارج شدن داعش از کنترل آل سعود و تهدیدی اشاره می کنند که ممکن است در آینده از ناحیه دست پرورده خود این رژیم متوجه عربستان شود.

به گزارش «بیان»، صبح روز دوشنبه، تعدادی عناصر مسلح به یک ایستگاه مرزی سعودی در مرز عربستان با عراق حمله کردند. بر اساس گزارش منابع رسمی سعودی، این حمله به کشته شدن سه سرباز سعودی و چهار تن از عناصر مسلح منجر شد. با این حال، اندکی بعد فاش شد که یکی از تلفات عربستان، فرمانده نیروهای مرزبانی شمال این کشور بوده، نه یک سرباز عادی.

روزنامه «گاردین» با اشاره به همین موضوع، به تحلیل چشم انداز تهدید عربستان از سوی گروه داعش پرداخته و می نویسد کشته شدن فرمانده مذکور، بیانگر آن است که حمله روز گذشته اتفاقی نبوده، بلکه کاملاً برنامه ریزی شده و احتمالاً بر مبنای اطلاعاتی از داخل خاک عربستان مبنی بر محل حضور این فرمانده انجام گرفته است.

به هر حال، حمله مذکور به گروه داعش نسبت داده شد و برخی گزارش ها نیز از پذیرش مسئولیت آن از سوی گروه مذکور خبر دادند. این امر ممکن است در نظر اول، به عنوان انتقام داعش از عربستان به دلیل حضور این کشور در ائتلاف بین المللی تحت رهبری آمریکا در نظر گرفته شود، اما در حقیقت، می توان گفت که داعش تلاش دارد عرضه فعالیت خود را از عراق و سوریه به داخل خاک عربستان گسترش دهد.

گاردین اشاره می کند تردیدی نیست که داعش در داخل خاک عربستان هواداران و همچنین حامیان فعالی دارد؛ اما اینکه این گروه بتواند جای پای خود را از نظر نظامی نیز در این کشور محکم کند، مسئله ای دیگر است. این امر به ویژه از آن جهت برای این گروه دشوار به نظر می رسد که داعش عموماً پایگاه های خود را در کشورهایی قرار می دهد که دولت مرکزی در آن ها ضعیف است.

نکته مهم اینجاست که از جنبه نظامی، دستگاه امنیتی سعودی احتمالاً قادر به سرکوب کردن داعش در داخل خاک عربستان می باشد؛ اما در جایگاهی نیست که بتواند در سطح ایدئولوژیک نیز به مبارزه با این گروه بپردازد. مسئله این است که داعش و پادشاهی سعودی، از نظر ایدئولوژیک شبیه به هم هستند. بنابراین، هرگونه تلاشی برای به چالش کشیدن داعش از جنبه ایدئولوژیک می تواند سبب ضربه خوردن خود دولت سعودی نیز بشود.

به بیان واضح تر، برخی از جنبه های ایدئولوژی داعش، از جمله نفرت از شیعیان و اعمال مجازات های بسیار شدید، در تفکر سلفی ریشه دارد که مبنای وهابیت عربستان نیز هست. داعش در توجیه اقدامات خود در زمینه تخریب اماکن مقدس شیعیان، به طور مستقیم به دیدگاه های سران وهابیت، از جمله محمد بن عبدالوهاب اشاره می کند. افزون بر این، صدها نفر تبعه سعودی نیز در میان اعضای داعش حضور دارند.

در نتیجه، مسئله محوری، ادعاهای پادشاه و خلیفه (خلیفه خودخوانده داعش) بر سر مسائل ایدئولوژیک و سیاسی است. برخی نزدیکان به آل سعود بر این باورند که داعش برای تحقق ایده خود مبنی بر احیای خلافت، در نهایت نیاز خواهد داشت خود را به عنوان مرجع حیات اسلامی و حاکم مکه و مدینه معرفی کند. در نتیجه، راه داعش برای رسیدن به خلافت، از عربستان سعودی می گذرد.

اما چالش غیرمنتظره برای خاندان آل سعود این است که این منازعه بر سر خلافت، در زمانی اتفاق می افتد که عربستان دچار مسائل مربوط به جانشینی است. ملک عبدالله اکنون در بیمارستان بستری است و شاهزاده سلمان، ولیعهد وی نیز از نظر جسمانی وضعیت چندان مناسبی ندارد.

تاکنون تلاش های سعودی ها برای مقابله با داعش از جنبه ایدئولوژیک، به شکل محکوم کردن این گروه از سوی مفتی های وابسته به حکومت انجام گرفته است. افرادی که توانی برای تأثیرگذاری بر طرفداران و حامیان داعش ندارند. اما مشخص نیست که آل سعود چه اقدام دیگری می تواند علیه داعش انجام دهد که سبب زیر سوال رفتن سیستم حکومتی خودش نشود.

به این ترتیب، می توان گفت پادشاه و شاهزادگان سعودی، با مبنا قرار دادن وهابیت برای تحکیم قدرت، با دست خود چاهی برای خویش کنده اند. ادعاهای ایدئولوژیک تاکنون سبب توجیه یافتن ادعاهای مشروعیت آن ها شده و به تثبیت اقتدارشان کمک کرده است. اما هرچند این ادعاها برای مدت زمان زیادی به نفع آن ها عمل کرده، اکنون به چالشی برایشان تبدیل شده و دیگر برای رهایی از آن دیر است.

منبع:تابناک