مجلس خبرگان چه ایده‌هایی برای اجرای مطالبه اخیر امام خامنه‌ای دارد؟

به گزارش خبرگزاری بیان، مهدی مشکینی:“قوای سه‌گانه، مأمور اداره‌ی کشور هستند و باید کشور را انقلابی اداره کنند اما مجلس خبرگان باید با تشکیل یک هیئت اندیشه‌ورز، میزان پیشرفت‌ها یا پسرفت‌ها را در مسیر حرکت به سمت اهداف انقلاب، ارزیابی، و بر اساس آن از دستگاه‌های مسئول، مطالبه کند” این بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری است که خطابش به 86 مجتهد منتخب ملت برای تشیکل یک مرکز جهت دیده بانی و نظارت راهبردی به اهداف و برنامه‌‌های کلان انقلاب اسلامی است.

“مرکز اندیشه ورز” و چگونگی تشکیل آن و وظایفی که به عهده‌دارد سوالاتی را درباره جایگاه حقوقی و قانونی، وظایف، نوع نظارت، کارکرد، اهرم نظارتی، مدل ساختاری، اعضا، قلمرو نظارتی و… در اذهان تداعی می‌کند؛ برای پاسخ به سوالات مطرح با یکی از اعضای مجلس خبرگان رهبری که صاحب نظر در فقه حکومتی و مسائل حقوق اساسی است گفت‌وگو کردیم که متن کامل این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد:

– متن گفت‌وگوی تسنیم با آیت‌الله عباس کعبی به شرح زیر است:

* تسنیم: مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با اعضای مجلس خبرگان رهبری، تشکیل هیئت‌های اندیشه‌ورز را مطالبه کردند، این هیئت به لحاظ حقوقی در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در چه جایگاهی می‌تواند تعریف شود و اساساً فلسفه وجودی آن چگونه قابل توجیه است؟
کعبی: طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رهبری به‌عنوان ولایت مطلقه و امامت امت در اصل 57 قانون اساسی و نیز بر طبق اصل 110 قانون اساسی و نیز با توجه به مقدمه قانون اساسی وظایف پایه‌ای دارد که هدایت کلان نظام و حمایت کلان از ارکان نظام اسلامی ازجمله آن است. تلاش برای حفظ نظام و برای مأموریت‌های پایه‌ای و نیز پیش‌برد نظام به سمت تحقق رسالت‌ها، وظیفه ذاتی رهبری است. به شکل طبیعی، رهبری برای تحقق این وظیفه نیاز به دیده‌بانی، رصد، اشراف راهبردی و نظام ارزشیابی حکمرانی دارد. مراقبت برای حفظ و نگهداری و تلاش برای حفظ نظام به‌گونه‌ای که در مسیر کلان نظام، انحراف، فساد، نفوذ و تبعیض صورت نگیرد که این کار نیز از وظایف ذاتی رهبری است. در جلسه اخیری که اعضای خبرگان با رهبر معظم انقلاب اسلامی داشتند، رهبری به مسئله پیشرفت‌ها و پسرفت‌ها و احیاناً توقف‌ها اشاره کردند و با نگاه کلان راهبردی به مجموعه انقلاب در طول 39 گذشته، فرمودند که دستگاهی که نگاه کلان راهبردی به نظام داشته باشد، نداریم و باید یک مرکزی برای این نگاه کلان راهبردی مأموریت داشته باشد.

* تسنیم: مگر قوای سه‌گانه و دیگر نهادها و دستگاه فعلی نگاه کلان راهبردی ندارند؟
-کعبی: قوای سه‌گانه و دیگر نهادهای نظام هر کاری که می‌توانند، می‌کنند اما نیازمند یک دستگاه برای داشتن نگاه کلان راهبردی هستیم. آقا فرمودند این کار وظیفه رهبری است اما رهبری چنین دستگاهی ندارد؛ آقا تأکید ویژه کردند که یک مرکز با نگاه کلان جهت دیده‌بانی و مطالبه گری برای ترسیم اهداف، وظایف و مأموریت های انقلاب اسلامی و ارزیابی 39 ساله گذشته با نگاه به گذشته حال و آینده انقلاب اسلامی باید تشکیل شود و این به عهده مجلس خبرگان رهبری است.

* تسنیم:جایگاه قانونی این مرکز اندیشه‌ورز که وظیفه نظارت راهبردی را هم برعهده دارد چیست؟
– کعبی: جایگاه حقوقی همان اختیارات و وظایف رهبری است. مطالبه آقا این است این مرکز آینده‌نگری و اندیشه ورزی کند، مطالبه‌گری کند، گفتمان سازی کند، بنابراین جایگاه قانونی این مرکز خاستگاه ذاتی وظایف رهبری است که در قانون اساسی قید شده است. رهبری این اقدام راهبردی و پایه‌ای را برای تشکیل این مرکز به عهده مجلس خبرگان رهبری گذاشته‌اند چون ایشان تشخیص دادند که مجلس خبرگان چنین توانایی دارد.

* تسنیم: چرا این مأموریت به عهده مجلس خبرگان گذاشته‌ شده است؟
– کعبی: به نظرم ماهیت خبرگان که به تعبیر رهبری استثنایی و بی‌نظیر است، از لحاظ ترکیب و حضور 86 مجتهد منتخب ملت بانفوذ سیاسی و اجتماعی با اشرافیتی که نسبت به مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی دارد، می‌تواند به خوبی به مطالبه رهبری پاسخ دهد. دلیل دوم انتخاب مجلس خبرگان، سابقه اعضای خبرگان رهبری است آقا فرمودند برای کارهای بزرگ می‌توان به این مجلس امید بست. دلیل سوم قابلیت اعضاست که ایشان فرمودند شخصیت‌های صاحب‌فکر و اندیشمند در این جمع کم نیستند به نظرم یکی از علت‌هایی که رهبری می‌فرمایند می‌تواند به مجلس خبرگان امید بست حضور و وجود شخصیت‌های صاحب‌فکر و اندیشمند در مجلس خبرگان رهبری است.

* تسنیم: مبنای مطالبه هیئت اندیشه‌ورز از دستگاه‌های مختلف به چه شکل خواهد بود؟
-کعبی: به چند شکل می‌‌توان این مبنای این مطالبه را دنبال کرد. یکی مطالبه راهبردی بر اساس آرمان‌ها و اهداف. پس لازم است مطالعات راهبردی با نگاه به آرمان‌ها و اهداف انقلاب انجام شود که به نظرم، محوریت اندیشه‌های امام و رهبری، سند چشم انداز 20 ساله، قانون اساسی، عهدنامه امیرالمؤمنین به مالک اشتر، مبانی پایه‌ای اسلام و و نظام سیاسی اسلام ‌می‌‌تواند به عنوان مبنا برای مطالبه راهبردی استخراج مورد استناد باشد.

. برای بررسی راهبردی، باید بررسی شود که اهدافی چون نظم، امنیت، عدالت، هدایت، قرب الهی، تدین و دیگر ارزش‌ها پیشرفت داشته‌ایم یا پسرفت. بنابراین اعضای خبرگان یک جایگاه اسلام‌شناسی دارند.

* تسنیم: با توجه به اینکه فرمودید دستگاه یا مرکزی برای اندیشه ورزی و نظارت راهبردی بر اهداف انقلاب از وظایف ذاتی رهبری است؛ سؤال این است که آیا رهبر انقلاب این مأموریت را به اعضای خبرگان تفویض کرده‌اند”؟
– کعبی: نمی‌توانم تفویض را به‌کار ببرم ایشان بر اساس وظایفی که در قانون اساسی دارند از مجلس خبرگان خواسته‌اند که چنین مرکزی را تشکیل بدهند. رهبری از موضع قانونی، مجلس خبرگان را برای تشکیل چنین مرکزی صلاح دانسته‌اند.

* تسنیم: قلمرو نظارت راهبردی مجلس خبرگان کجاست و آیا نهاد یا اشخاص خاصی مستثنی خواهند بود؟
– کعبی: خود رهبری از اعضای مجلس خبرگان خواسته که از رهبری مطالبه کنند بنابراین هیچ‌کس یا شخص یا نهاداز قوه قضائیه، مجریه، مقننه مجمع تشخیص، سپاه و دیگر نهادها استثنا نیستند. مطالبه مرکز اندیشه ورزی از رهبری ؛ جنبه مشورت راهبردی به رهبری خواهد بود و این مشورت در مسیر تحقق اهداف، وظایف و مأموریت‌های انقلاب است.

* تسنیم: قلمرو موضوعی در مرکز اندیشه‌ورز از جمله مباحث مهم است که رهبر انقلاب نیز به چند مورد آن اشاره فرمودند؛ این مرکز در کدام موضوعات و مباحث ورود خواهد کرد؟
– کعبی: مواردی را خود رهبری نام بردند؛ مثل توزیع عادلانه ثروت ملی. شعار نه شرقی و نه غربی. اقتدار اقتصادی. مثلاً باید بررسی کنیم که ما در توزیع عادلانه ثروت چقدر موفق بوده‌ایم در بحث شعار نه شرقی و نه غربی در کدام مسیر حرکت کرده‌ایم آیا به سمت غرب رفته‌ایم؟ درباره تدین مردم آیا موفق شده‌ایم که مردم را متدین‌تر کنیم؟ اینها چند مورد است و آقا فرمودند که این موضوعات می‌تواند به 10 الی 15 یا 20 موضوع دیگر گسترش پیدا کند.

* تسنیم: فرض در یک نظارت راهبردی، به این نتیجه رسیدید که فلان دستگاه در مسیر اهداف انقلاب حرکت نمی‌کند؛ اگر تذکر دادید و توجه نکردند چه اهرمی برای نظارت دارید؟
-کعبی: وقتی به یک نتیجه رسیده شد باید تکرار شود؛ آن‌قدر باید گفته شود که به گفتمان تبدیل شود؛ یعنی رهبری به ساخت افکار عمومی بر پایه گفتمان سازی بسیار اهمیت می دهد؛ گفتمان یعنی فکر رایج مردم و مطالبه عمومی مردم و وقتی یکی مسئله گفتمان و مطالبه عمومی شد به عمل نزدیک خواهد شد.

* تسنیم: شکل و ساختار این مرکز چگونه خواهد بود آیا اعضای خبرگان به نتیجه قطعی درباره شکل این مرکز رسیده‌اند؟
کعبی: در حال حاضر و بعد بیانات رهبری، این مسئله تبدیل به دغدغه اعضای خبرگان شد. اعضای خبرگان از هیئت‌رئیسه خواسته‌اند کمیته‌ای را برای تشکیل این مرکز تشکیل دهد؛ هیئت‌رئیسه هم از اعضای خبرگان خواسته است پیشنهادهایشان را به هیئت‌رئیسه بدهند. لذا پیشنهادهای مطرح‌شده اما فعلاً هیچ مدلی قطعی یا نهایی نشده است

* تسنیم: مثلاً چه پیشنهادی تاکنون مطرح بوده که شانس بیشتری دارد؟
– کعبی: یک پیشنهاد این است که این مرکز در قالب دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری شکل بگیرد؛ یا یک پیشنهاد این است که این وظیفه به کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان رهبری که کمیسیون کلیدی است واگذار شود. یک پیشنهاد دیگر هم است اینکه اعضای این مرکز به رهبری پیشنهاد شود تا معظم له با ترسیم وظایف و اختیارات ومسئولیت‌های مرکزو هیات اندیشه ورزی اعضای این مرکز را منصوب کنند. پیشنهادهای دیگری هم هست که هنوز هیچ‌کدام نهایی یا قطعی نشده‌اند و همه قابل‌بررسی هستند وصاحب نظران حوزوی و دانشگاهی و مدیران ارشد نظام می توانند پیشنهادهای خود در باره ساختار ومحتوای مرکز اندیشه ورزی خبرگان را به دبیر خانه خبرگان ارسال نمایند یا حضورا مشورت بدهند.

* تسنیم: برخی با استناد به بخشی از بیانات رهبری در دیدار خبرگان، این‌گونه تحلیل می‌کنند که این مرکز قرار است برای مقابله با غرب‌گرایان تشکیل شود؟
– کعبی: یکی از شعارهای انقلاب اسلامی، نه شرقی و نه غربی است ما باید در یک نظام ارزش‌یابی حکمرانی ارزیابی کنیم که ما به کدام جهت حرکت می‌کنیم باید ریزش‌ها و رویش‌ها بررسی شود بدون اینکه ناظر به یک موقعیت مکانی یا جناح یا جریان خاص باشد. طبیعی است که باید بررسی کنیم که به سمت غرب رفته‌ایم و در پارادایم غربی سیر می‌کنیم یا آنکه نظریه تمدنی انقلاب حصار نظریه های غربی را شکسته است و در مسیر انقلاب اسلامی حرکت کرده‌ایم.

* تسنیم: نوع نظارت این مرکز صرفاً استطلاعی خواهد بود؟
کعبی: اصلاً این بحث نظارت استطلاعی یا استصوابی در اینجا نیست. مرکزاندیشه ورزی دیده‌بانی انقلاب را به عهده می گیرد و در مسیر حرکت انقلابی مطالبه گری می کند در واقع مرکز تصمیم‌گیری اجرایی نیست. نمی‌خواهد تصمیم بگیرد یا اجرا کند. کار این مرکز ارزیابی ومطالبه گری عمومی است.

* تسنیم: شما از نظارت راهبردی در مباحث اقتصادی گفتید؛ مگر اعضای خبرگان اقتصاددان هستند یا اشراف به مسائل و علوم اقتصادی دارند که بخواهند یا بتوانند نظارت کلان اقتصادی کنند.
– کعبی: هیئت‌های اندیشه‌ورز در مجلس خبرگان بر پایه اسلام‌شناسی و اشرافی که بر مطالعات دینی دارند می‌توانند یک ارزیابی از پیشرفت‌ها و پسرفت‌های اقتصادی داشته باشند. بدیهی است برای این نگاه کلان راهبردی و دیده‌بانی از متخصصین و صاحب‌نظران در حوزه‌های گوناگون استفاده خواهد شد و دست خبرگان از بابت استفاده از کارشناسان ارشد حوزه های متنوع اقتصادی اجتماعی فرهنگی سیاسی امنیتی دفاعی علمی و فنی بسته نیست.

* تسنیم: می‌گویند تشکیل این مرکز شائبه سیاسی دارد؛ چطور می‌توان شائبه سیاسی مرکز اندیشه‌ورز را برطرف کرد؟
– کعبی: اصلاً شائبه‌ای نیست. مجلس خبرگان، مجلس علماء واسلام شناسان کارشناس دین است؛ مجلس فقهی است، مجلس امنای ملت است مجلس منتخبان ملت است مأموریت کلان دارد و دیده‌بانی می‌کند کار خبرگان در حوزه اندیشه‌ورزی، صرفااندیشه ورزی است و ماهیت اندیشه ورزی ، جناحی یا سیاسی نمی تواند باشد و نباید این نگاه کلان راهبردی را در سطح پایین ومحدود ودایره تنگ جناحی وسیاسی تنزل بدهیم شکیل مرکز اندیشه‌ورز برای حزب و جناح نیست و کارکردش جناحی، حزبی و سیاسی به معنی الاخص نیست. مرکز اندیشه‌ورز کارکرد پارلمانی ندارد کارکرد قضائی یا مطالبات اجرائی ندارد. مرکز اندیشه‌ورز کارش دیده‌بانی ومطالبه گری عمومی و مطالبه انقلابی بودن از قوای سه گانه است.
*تسنیم: گفته می‌شود در بحث معضلات اجتماعی طبق آمارهای رسمی، وضعیت مساعد نیست و افزایش طلاق و سن ازدواج از مصادیق آن است. مرکز اندیشه‌ورز خبرگان چگونه می‌تواند برای مقابله با چنین معضلاتی مطالبه کند؟
-کعبی: مسائل و معضلات اجتماعی می‌تواند از موضوعات موردبحث در مرکز اندیشه‌ورز خبرگان باشد؛ بحث افزایش رضایت اجتماعی و بالابردن سطح رضایت و اعتماد مردم به مسئولین در جهت رفع مشکلات و معضلات اجتماعی قابل ارزیابی است. البته نباید انتظار داشت که هیئت اندیشه‌ورز برای معضلات اجتماعی طراحی و برنامه‌ریزی و این برنامه‌ها را نیز اجرایی کند؛ اجرا و برنامه‌ریزی کار قوای سه‌گانه که مسئولیت اداره نظام را دارند، است. ما قطعاً در بحث معضلات اجتماعی مطالبه خواهیم کرد؛ هدف‌گذاری و ریل‌گذاری در قالب اندیشه ورزی را مشخص خواهیم کرد.
* تسنیم: هدف‌گذاری و ریل‌گذاری کردید و اگر توجهی نکردند؟

کعبی: اجماع ملی، اقناع ملی ، تکرار و طرح مسئله با مردم از رسالت‌های مهم مرکز اندیشه‌ورز برای پیگیری اهداف کلان انقلاب خواهد بود و مطالبه انقلابی گری رابرای ساخت افکار عمومی فراگیر خواهیم کرد تا آنقدر گفته شود که به گفتمان تبدیل شود.

منبع:تسنیم