وقتی ما در خدمت فناوری هستیم!

به گزارش خبرگزاری بیان؛ قرار بر این بود که فناوری در خدمت انسان باشد، اما خیلی وقت ها این ما هستیم که به خدمت فناوری درمی آییم! به همین دلیل هم هست که پیشرفت های فناوری در کنار تسهیلاتی که برای ما به همراه می آورد، چالش زا نیز می شود. واقعیت این است که در عصری که عصر ارتباطات نام گرفته تقریباً چیزی به نام حریم خصوصی و چهاردیواری وجود خارجی ندارد و امواج ماهواره و اینترنت به طرق مختلفی کانون خانواده را در معرض تهدید قرار داده است. شبکه های اجتماعی و فضای مجازی رسانه هایی هستند که به افراد امکان می دهند هویت خود را پنهان کنند و با به تصویر کشیدن سبک زندگی آرمانی موجب می شود تا الگویی از زندگی به سبک و سیاق غربی به عنوان سبک زندگی خوب به کاربران فضای مجازی معرفی شود.

بنیاد Kaiser Family در تازه ترین مطالعه خود به این نتیجه رسیده که نوجوانان8 تا 18 سال هر روز به طور میانگین هفت ساعت از رسانه های اجتماعی و ابزارهای سرگرمی استفاده می کنند که این رقم برای یک هفته 50 ساعت محاسبه می شود. زمانی که این افراد مقابل نمایشگر دیجیتالی قرار می گیرند، میزان فعالیت بدنی آنها تقریباً به صفر می رسد، از ملاقات حضوری با هم سن و سالان خود غافل می شوند، گفت وگو با اعضای خانواده را کنار می گذارند و بحث و تبادل نظر با افراد خانواده در آنها مشاهده نمی شود. بسیاری از کودکانی که عضو شبکه های اجتماعی هستند، اضافه وزن دارند. مرکز Kaiser در بررسی خود متوجه شده است که مهارت های یادگیری این افراد نسبت به همسالا نشان با سرعت کمتری رشد می کند. این مرکز می گوید کودکانی که به طور مداوم در شبکه های اجتماعی حضور می یابند، زمانی که در مقابل گروه های دوستان یا اعضای خانواده قرار می گیرند، از نظر روانی غایب هستند و به خوبی نمی توانند ارتباطات حضوری خود را مدیریت کنند.

اما این چالش ها تنها درباره بچه ها نیست؛ بلکه فضای مجازی در عصر ارتباطات سبب کاهش ارتباط کلامی و عاطفی میان همسران شده است. بر اساس آخرین گزارش ها استفاده بیش از حد از این شبکه ها میزان گفت وگو در خانواده را به کمتر از 15 دقیقه در روز کاهش داده است. اما کم رنگ شدن روابط عاطفی میان همسران می تواند به طلاق عاطفی و حتی جدایی آنها از یکدیگر منجر شود.

نتایج آخرین پژوهش بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضائیه که در بازه زمانی اردیبهشت سال 94 تا اردیبهشت 95 ، بر اساس داده های پرونده های منجر به طلاق در دادگاه های خانواده پنج استان(تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و گیلان) صورت گرفته نشان می دهد که 17 درصد از طلا ق ها به ویژه در سه سال اول زندگی مشترک ناشی از نفوذ و گسترش شبکه های اجتماعی بوده است. انتخاب نامناسب و همسرگزینی ناموزون، علت اصلی اختلافات زناشویی است و ضعف مهارت های زندگی در برقراری تفاهم و همدلی دومین عامل بروز اختلافات است. نداشتن تفاهم و ضعف در برقراری ارتباط عاطفی، ناشی از تغییر سبک زندگی سبب شده تا با ورود شبکه های اجتماعی به ویژه نرم افزارهای تلفن همراه، شاهد ناهنجاری های ناشی از نبود فرهنگ سازی مناسب در برخورد با این پدیده باشیم. با تمام این هشدارها اما هنوز فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در کشورمان به یک بحران تبدیل نشده اند.

مع الوصف،خانواده ایرانی ریشه دارتر از آن است که با تندبادهایی نظیر شبکه های اجتماعی و فضای مجازی آسیب جدی ببیند. اگرچه غفلت از فرهنگ سازی و ارتقای سواد رسانه ای موجب شده تا ریشه های این درخت کهنسال با آسیب هایی مواجه شود، اما نه آنچنان که نتوان از بروز فاجعه پیشگیری کرد. این مسئله مسئولیت سازمان و نهادهای مرتبط با حوزه های فرهنگ سازی و آموزش همچون آموزش و پرورش و دانشگاه ها را سنگین تر می کند. همچنان که از شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی نیز انتظار می رود تا کمی فعالانه تر با موضوع شبکه های اجتماعی و به طور خاص تلگرام و اینستاگرام مواجه شوند. با تمام اینها اما پدر و مادرها به عنوان ستون های خانواده نباید بگذارند فضای مجازی و عضویت در شبکه های اجتماعی روابط خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد. خیلی وقت ها شاید باید به خودمان یادآوری کنیم استفاده از تلفن همراه و اینترنت برای موارد ضروری است و در خانه و در کنار خانواده می توان گوشی تلفن همراه را کنار گذاشت.

محمدرضاشبانی(کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی)