چله دستاوردهای انقلاب در حوزه سلول‌های بنیادی

به گزارش خبرگزاری بیان؛  40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و در کشور پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه علمی و پزشکی حاصل شده است پیشرفت‌هایی که رتبه‌های مناسبی را در برخی زمینه‌ها در جهان کسب کرده است.

بخشی از این موفقیت‌ها مربوط به پژوهشگاه رویان بوده که در هشتم خرداد ماه سال 1370 به عنوان مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوج‌‏های نابارور و پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری توسط زنده یاد دکتر مرحوم سعید کاظمی آشتیانی و گروهی از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تاسیس شد.

*تولد اولین کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF

فعالیت‌های علمی یک دهه دکتر مرحوم کاظمی آشتیانی و همکارانش در پژوهشگاه رویان دستاوردهایی همچون تولد اولین کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته و ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور و تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان را در پی داشته است.

*تأسیس نخستین بانک عمومی خون بند ناف

تولد اولین کودک حاصل از روش میکرواینجکشن ICSI در کشور (1373)، تولد اولین کودک حاصل از روش تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی جنین (PGD) در ایران (1383)، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور (1383)، استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور (1384)، تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بندناف نوزادان (1384)، تولد نخستین حیوان شبیه‌سازی شده خاورمیانه (رویانا) (1385)، تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه‌سازی شده (1388)، تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانی (iPS) (1387)، استفاده از سلول‌ درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو برای اولین بار در کشور (1387)، تاسیس نخستین بانک عمومی خون بند ناف (1387)، تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولیدکننده فاکتور 9 انعقادی خون انسان (1388) و تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن tPA انسانی (1389) به طور کلی موفقیت‌های پژوهشگاه رویان بوده است.

*تبدیل سلول‌های معمولی به سلول‌های بنیادی

تلاش برای تبدیل سلول‌های معمولی به سلول‌های بنیادی، تمایز سلول‌های بنیادی به سلول‌های «انسولین‌ساز، کبدی و سلول‌های عصبی»، تمایز سلول‌های بنیادی مغز استخوان افراد بزرگسال به سلول‌های استخوانی و غضروفی با هدف نهایی درمان ضایعات استخوان و غضروف (از جمله بیماری آرتروز)، شبیه‌سازی با استفاده از سلول‌های غیر جنینی که در عمل با شبیه‌سازی گوسفند “رویانا” با موفقیت توأم شده است، تلاش برای استفاده از شبیه‌سازی در درمان بیماری‌هایی که ناشی از عملکرد بد سلولی است و تولید شیر حاوی پروتئین‌های مورد نیاز انسانی مانند انسولین از جمله طرح‌هایی است که در پژوهشگاه رویان اجرا شده یا در دست اجرا است.

*تولد بزهای تراریخته حاوی ژن تولید پروتئین نوترکیب انسانی

تولد «شنگول» و «منگول»، بزهای تراریخته حاوی ژن تولید پروتئین نوترکیب انسانی، حلقه تلاش‌های چندین ساله محققان پژوهشگاه رویان در زمینه تولید دام‌هایی به عنوان بیوراکتور زنده سازنده فرآورده‌های دارویی به ثمر نشست و این نیز از دیگر دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه رویان بوده است.

شبیه‌سازی به معنی تولید مثل غیر جنسی و موجود تولید شده از نظر محتوای ژنتیکی، همتای ولد خود است. پروژه‌های شبیه‌سازی در پژوهشگاه رویان از سال 83 آغاز شد و در سال 85 اولین گوسفند شبیه‌سازی شده ایران و خاورمیانه با وزن تقریبی 3 کیلوگرم متولد شد؛ ولی بعد از 5 دقیقه تلف شد.

تولید «شنگول» و «منگول» اولین بزغاله‌های تراریخته در ایران و خاورمیانه با هدف ترشح فاکتور 9 انعقادی انسانی در شیر برای درمان هموفیلی نوع B و تولید «حبه انگور» سومین بزغاله تراریخته در ایران با هدف ترشح پروتئین tPA در شیر به منظور حذف سریع لخته خون در افرادی که دچار سکته قلبی شدند، از جمله دستاوردهای پژوهشگاه رویان در این حوزه است.

در کنار پیشرفت‌های صورت گرفته و نیاز محققان به استفاده از موش‌های تراریخته در تحقیقات، محققان پژوهشگاه رویان اقدام به راه‌اندازی آزمایشگاه «هدف‌گیری ژن» و توسعه فناوری‌های مرتبط با تولید موش‌های تراریخته کردند که در این راستا موفق به تولید موش سبز مقاوم به پیورومایسین، موش با جزایر پانکراسی سبز، موش با کبد سبز، موش با لایه زاینده اندودرم و موش حاوی پروتئین ترانس اکتیواتور حساس به آنتی بیوتیک داکسی سایکلین شدند.

*نخستین حیوان شبیه‌سازی خاورمیانه در ایران به دنیا آمد

محققان پژوهشگاه رویان همچنین توانستند در سال 85 با تولد «رویانا» نخستین حیوان شبیه‌سازی خاورمیانه را به دنیا آورند که تا سال 88 به حیات خود ادامه داد. این تحقیقات در این مرحله پایان نیافت، بلکه با توسعه آن دستاوردهای نوین دیگری به جامعه علمی کشور ارائه شد.

«مارال»، قوچ وحشی شبیه‌سازی شده ایرانی با انتقال هسته سلولی از یک راس قوچ وحشی به درون سلول تخمک بدون هسته یک گوسفند و انتقال جنین اولیه به رحم گوسفند است. در حالت عادی یک جانور از ترکیب دو سلول جنسی نر (اسپرم) و ماده (تخمک) ایجاد می‌شود.

ترکیب این دو سلول منجر به ایجاد سلول تخم خواهد شد و تمام سلول‌های جانور مورد نظر حاصل تقسیم همین سلول تخم خواهند بود؛ ولی اگر والدینی وجود نداشته باشند که ترکیب سلول‌های آنها منجر به شکل‌گیری موجود جدیدی شود، با در دست داشتن یک سری کامل از ژن موجود مورد نظر (هسته سلول) و با استفاده از فناوری شبیه‌سازی امکان بازآفرینی آن جانور وجود دارد.

منبع: فارس