آقای روحانی! لاتقربوا الصلوه!
به گزارش خبرگزاری بیان،استناد آقای دکتر روحانی ریاست محترم جمهور به آیه 56 سوره مبارکه انفال در سخنرانی دیروز برای توجیه چرایی اعتماد مکرر به قدرتهای بزرگ علیرغم بدعهدی آشکار آنان، مصداق بارز استفاده ابزاری از قرآن و استخدام آن برای به کرسی نشاندن یک مدعای شخصی بود. در این آیه خداوند متعال خطاب به رسولش در خصوص رفتار یهودیانِ همپیمان با پیامبر میفرماید: «أَلَّذِینَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِى کُلّ مَرَّهٍ وَ هُمْ لَا یَتَّقُونَ». یعنی «آنها کسانی هستند که از ایشان پیمان گرفتهاى، سپس پیمان خود را در هر بار مىشکنند و (در وفادارى و حفظ پیمان،) اهل تقوا و پروا نیستند.» ظاهراً آقای دکتر روحانی این آیه را دستاویز خوبی برای دفاع از تداوم برجام و محاجه در مقابل منتقدان و افکار عمومی تلقی کرده است که از بدعهدی طرفهای غربی در مذاکرات هسته‌ای و اعتماد ساده‌اندیشانه مقامات کشورمان و انفعال شدید آنان در برابر نقض عهدهای مکرر برجام بسیار نگران و سرخورده هستند. ایشان در سخنرانی خود اظهار داشت: «پیغمبر با وجود آنکه کفار «فی کل مره» عهدها را نقض کردند، با آنها توافق کرد. کسی پیدا می‌شود که نعوذ بالله بگوید پیغمبر ساده‌لوحی کرد؟ چرا بعد از آن که دفعه اول کفار پیمان را نقض کردند، بار دیگر به آنها اعتماد کرد و با آنها مجدداً عهد بست؟»
خوشبختانه هوشمندی جوانان مؤمن و آگاه به قدری بود که بلافاصله پس از طرح این اظهارات، نقص سهوی یا شاید عمدیِ این نحوه استدلال و استناد رئیس‌جمهور به قرآن را تشخیص داده و در فضای مجازی نسبت به آن روشنگری کردند. در صحت استناد آقای روحانی شکی نیست. لکن مشکل اینجاست که ایشان احتمالاً علیرغم آگاهی از پیام و محتوای مهم دو آیه بعدی یعنی آیات 57 و 58 سوره انفال، از اشاره به آن صرف‌نظر کرده‌اند. زیرا دستور صریح پروردگار متعال در این دو آیه، برخورد سخت و خشن با پیمان‌شکنان و حتی اجازه باطل اعلام کردن معاهده در صورت ترس از احتمال پیمان‌شکنی طرف مقابل است. خداوند بلافاصله در ادامه همان آیه‌ای که رئیس‌جمهور آن را توجیه‌گر اعتماد خود و دولتش به کفار می‌داند، میفرماید: «فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِى الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ. وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِیَانَهً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَى سَوَآءٍ إِنَاللَّهَ لَایُحِبُّ الْخَآئِنِینَ.» یعنی «پس (اى پیامبر!) هرگاه در جنگ به آنان دست یافتى، (با برخوردهاى قاطع) افراد پشت جبهه آنان را به وحشت افکنده و متفرق ساز، باشد که پند گیرند (و دست از توطئه بردارند.) و اگر خوف آن داشتى که گروهى (در پیمان) خیانت کنند، تو نیز عهدشان را به سوى آنان بیانداز (و آن را لغو کن، یا به آنان اعلام کن که همانند خودشان عمل خواهى کرد.) همانا خداوند خائنان را دوست ندارد.»
به نظر می‌رسد دلیل اینکه احتمالاً آقای رئیس‌جمهور با علم به ادامه پیام قرآن و ناکامل بودن معنا تا انتهای آیه 56، به ذکر تقطیع شده آن پرداخته و اشارهای به دستورات مهم سیاسی آیات بعدی نمی‌کند، این است که اتفاقاً این دو آیه مذکور می‌تواند بهترین و روشنترین رهنمود و دستورکار برای سیاست خارجی منفعل دولت در برهه کنونی برای مقابله با بدعهدی‌های تحقیرآمیز آمریکا و متحدان اروپایی‌اش باشد و حتی مجوز خروج از برجام را با توجیه ترس و نگرانی از خیانت طرف مقابل صادر کند. اما آقای روحانی خوش ندارد اشارهای به این آیات داشته باشد زیرا خلاف میل و مشی ایشان است و لذا به سهولت با تقطیع هدفمند کلام خدا، بخشی از آن را که ظاهراً با مدعای ایشان سازگاری دارد، برای توجیه اقدامات دولت به خدمت می‌گیرد.
در پاسخ باید گفت اگر این شیوه استناد به قرآن و بهره‌برداری از آیات، آن هم از جانب یک حقوقدان در لباس روحانیت پذیرفتنی باشد، پس ما هم می‌توانیم دستور نخواندن نماز را از آیه «لاتقربوا الصلوه» بگیریم و دیگر به ادامه‌اش وقعی ننهیم که «و انتم سُکارا». اما هر عقل سلیم و وجدان بیداری باطل بودن این نحوه استدلال را تصدیق می‌نماید. پس برادرانه و مشفقانه به رئیس‌جمهور محترم توصیه می‌کنیم مسئولیت اقدامات و تصمیمات خود را بپذیرد و اگر خطا و اشتباهی صورت گرفته است، با تغییر خط‌مشی، جبران کند تا مجبور نشود برای توجیه توافقی که امروز توجیه آن برای افکار عمومی آگاه بسیار دشوار شده است، به تقطیع و تفسیر به رأی و استفاده ابزاری از کلام وحی متوسل گردد.
*دکترای روابط بین‌الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه
منبع: تسنیم