«موقوفه‌ای» برای تهیه جهیزیه دختران دم‌بخت/ «وقف» برای جبران خسارت ظروف شکسته

به گزارش خبرگزاری بیان برای آشنایی بیشتر با آثار و ثمرات وقف، به چند نمونه از چگونگی وقف در زمانهای گذشته اشاره شده است.

«وقف» برای مخارج سفر حج نیازمندان

ابن‌بطوطه سیّاح که از دمشق دیدن کرده، درباره‌ موقوفات دمشق در سفرنامه‌ خود می‌نویسد: موقوفات دمشق از حیث تنوع موارد مصرف آن، خارج از حد شمار است؛ یک دسته از این موقوفات مخصوص کسانی است که استطاعت مالی برای رفتن به حج ندارند و مخارج مسافرت آنها از محل اینگونه موقوفات پرداخته می‌شود.

یک دسته‌ دیگر موقوفاتی هستند که از محل درآمد آن برای دختران فقیر که می‌خواهند شوهر کنند، جهیزیه تهیه می‌شود؛ دسته دیگر برای آزاد کردن اسیران است؛ دسته دیگر وقف ابناء‌السّبیل است که به اندازه‌ کفاف خوراک و پوشاک و خرجی راه به آنان پرداخته می‌شود.

اوقاف دیگر هم برای راه‌سازی و نگهداری و سنگچین کردن راه‌ها معین شده زیرا کوچه‌های دمشق از دو طرف سنگفرش دارد که پیاده‌ها از کنار و سواره‌ها از وسط عبور می‌کنند؛ موقوفات دیگر نیز برای مصرف سایر امور خیریه در این شهر وجود دارد.»

ابن‌بطوطه در سفر‌نامه‌ معروف خود از مدارسی که در کشورهای اسلامی در مسیر سفر او قرار داشته‌اند، نام می‌برد که عواید و درآمد موقوفات آنها هزینه طلاب، اساتید و حتی تازه میهمانان و تازه‌واردان را تأمین می‌کرده است.

ابن‌بطوطه می‌نویسد: «از «ایذه» تا «اصفهان» مدت 10 روز، راه ما از میان کوه‌های بلند بود؛ هر شب در مدرسه‌ای منزل می‌کردیم که در همه‌ آنها وسایل خورد و خوراک مسافرین فراهم بود…»

ابن‌بطوطه؛ جهانگرد مسلمان معروفی است که به اغلب کشورهای مسلمان‌نشین سفر کرده و با دقت هر آنچه از آداب و سنن مسلمانان نظرش را جلب کرده نوشته و سفرنامه‌ ارزشمند او باقی مانده است.

به نظر می‌رسد آنچه از همه بیشتر نظر ابن‌بطوطه را جلب کرده، همین موقوفات و صدقات جاریه در کشورهای اسلامی بوده که برکات فراوان داشته و دارد.

«وقف» برای سبو و کوزه شکسته شده توسط غلامان و کنیزان

در وقفنامه‌ غازان‌خان (جلوس: سال 694 هـ.ق.) آمده است: «… برای سبو و کوزه‌ای که غلامان، کنیزکان و کودکان بشکنند، متولی امینی را در شهر تبریز نصب گردانند تا هرگاه که آن جماعت آب کِشند و سبوی ایشان بشکند و از خداوند (ارباب) بترسند، ایشان را از امین عوض دهد…»

ابن‌بطوطه می‌نویسد: «روزی از یکی از کوچه‌های دمشق می‌گذشتم؛ پسر بچه‌ای را دیدم که یک کاسه‌ چینی (که در دمشق صحن نامیده می‌شود) از دستش افتاد و شکست؛ مردم گرد او جمع شدند و پسر بچه به شدت گریه می‌کرد؛ یکی از آن میان گفت: گریه نکن و غصه نخور شکسته‌های کاسه را جمع کن ببریم پیش رئیس اوقاف ظروف و پسر بچه خورده‌های ظرف شکسته را جمع کرد و آن مرد به همراه او پیش رئیس اوقاف ظرف رفت و پول ظرف شکسته را گرفت و به او داد.»

وقف رباطها و کاروانسراها

شوالیه ژان ساردن؛ بازرگان و سیّاح فرانسوی در سیاحت‌نامه خود می‌نویسد: «… کاروانسراها، عبارت از ساختمانهای مفصل و عظیمی است که برای اقامت مسافران و عابران به وجود آمده… هیچکس حق مطالبه‌ وجه اجاره و کرایه‌ای ندارد؛ چون این قبیل عمارات، اموال موقوفه و مقدس بشمار می‌روند و از وجوه برّیّه و خیرات ساخته شده‌اند.»

منبع: تسنیم