فتاوای 4مرجع تقلید درباره مهم ترین احکام عزاداری

به گزارش بیان گلپایگان؛ بی‌تردید، برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان(ع)، در ترویج فرهنگ اصیل اسلامی و تعظیم شعائر دینی نقش مهمی دارد؛ اما نباید از یاد برد که برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان در این مراسم، زمانی می‌توانند از برکات فراوان آن بهره‌مند شوند که از یک سو، با بایسته‌ها و الزامات برگزاری چنین مراسمی آشنا باشند و به آن عمل کنند و از سوی دیگر، از محرمات و مکروهات مرتبط با آن بپرهیزند. آنچه در پی می‌آید، گزیده‌ای از فتاوای چهار مرجع تقلید یعنی حضرات آیات عظام خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی و صافی گلپایگانی، در باره بایدها و نبایدهای مراسم عزاداری است.

فتاوای حضرت آیت ا… العظمی خامنه ای
پرسش :استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایی که دارای تیغ هستند، در مجالس و دسته‌های عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر استفاده از زنجیرهای مزبور، موجب وهن مذهب در برابر مردم و یا باعث ضرر بدنی قابل توجهی شود، جایز نیست؛ ولی استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف، اشکال ندارد.
پرسش :استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) یا قراردادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری، چه حکمی دارد؟
پاسخ: فی نفسه اشکال ندارد ولی نباید این امور جزو دین شمرده شوند.
پرسش :نظرتان درباره ادامه حرکت دسته‌های عزاداری در شب‌های محرم، تا نصف شب، همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟
پاسخ: به راه انداختن دسته‌های عزاداری برای سیدالشهدا(ع) و اصحاب آن حضرت و شرکت در امثال این مراسم، امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می کند؛ ولی باید از هر عملی که باعث اذیّت دیگران می شود و یا فی نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.
پرسش :استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
پرسش :آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
پاسخ: شرکت زنان در دسته های سینه زنی و زنجیر زنی شایسته نیست.
پرسش :در بعضی از هیئت‌های مذهبی مصیبت هایی خوانده می شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت درباره منبع آن سوال می‌شود، پاسخ می دهد که اهل‌بیت(ع) این گونه به ما فهمانده‌اند یا ما را راهنمایی کرده‌اند و این‌که، واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته‌های علما نمی‌باشد، بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی، از راه الهام و مکاشفه، مکشوف می‌شود، سوال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق، صحیح است یا خیر؟ در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟
پاسخ: نقل مطالب به صورت مزبور، بدون این که مستند به روایتی باشد یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد مگر آن که نقل آن به عنوان بیان حال، به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکلیف شنوندگان، نهی از منکر است به شرطی که موضوع و شرایط آن، نزد آنان ثابت شده باشد.
پرسش :باقی مانده اموالی که به عنوان هزینه های مراسم عاشورای امام حسین(ع) جمع آوری می شود، در چه موردی باید خرج شود؟
پاسخ: می‌توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازه اهداکنندگان آنها در امور خیریه مصرف کرد یا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آینده نگه داشت.

فتاوای حضرت آیت ا… العظمی سیستانی
پرسش: آیا در مجالس عزاداری حضرت امام حسین(ع)، ناله و شیون بلند سردادن و به سر و صورت زدن جایز است؟
پاسخ : اشکال ندارد.
پرسش: آیا می‌توان به خاطر عزاداری امام حسین(ع)، نماز اول وقت را به تأخیر انداخت؟
پاسخ: سزاوار است نماز در اول وقت خوانده شود و سزاوار است که [زمان] مراسم، طوری تنظیم شود که با اوقات نماز مزاحمت پیدا نکند .
پرسش: آیا کار کردن در روز عاشورا حرام یا مکروه است؟
پاسخ: سزاوار است که در ایام شهادت اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع)، مغازه‌داران تعطیل کنند؛ بلکه اگر باز ماندن مغازه‌ها جسارت به ساحت مقدّس اهل‌بیت(ع) محسوب شود، باید از آن اجتناب کنند.
پرسش: حکم لباس مشکی در دو ماه محرم و صفر چیست؟ مستحب است یا مکروه؟
پاسخ: کار شایسته و پسندیده‌ای است و کراهت آن ثابت نیست .
پرسش: آیا اشکالی دارد در ابتدای دسته‌های عزاداری چلچراغ یا علم قرار داشته باشد؟
پاسخ : مانعی ندارد.
پرسش: نظر حضرتعالی درباره لخت شدن افراد در هیئت‌های مذهبی برای سینه زنی چیست؟
پاسخ: اشکال ندارد.
پرسش: آیا استفاده از طبل و سنج در دسته‌های سینه‌زنی سیدالشهدا(ع) جایز است ؟
پاسخ: مانعی ندارد.

فتاوای حضرت آیت ا… العظمی مکارم شیرازی
پرسش :چه نوع از مداحی‌ها در مجالس اهل‌بیت(ع) مجاز است و مداحان چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
پاسخ :اشعاری که مداحان عزیز استفاده می‌کنند، باید مطابق منابع معتبر و مشهور باشد و مطالب ضعیف و بی‌سند مطرح نشود، حماسی باشد و روح حماسه را در جوانان زنده نگه دارد و از آواهای مبتذل و مطالبی که در شأن ائمه(ع) و عزاداران [نیست] در مداحی بپرهیزند و سعی کنند روش‌های سنگین و آبرومند را به کار گیرند تا موجب وهن مجلس امام حسین(ع) نشود.
پرسش :قمه زدن در عزای سید الشهدا(ع) چه حکمی دارد؟
پاسخ :به یقین کسانی که قمه می‌زنند از عاشقان و دلباختگان حضرت اباعبدا…(ع) هستند؛ لکن این عمل، در شرایط فعلی، به مکتب اهل‌بیت(ع) ضربه می‌زند و آثار سوء آن، مشهود است. چه بهتر که خون خود را به مراکز انتقال خون هدیه کنند که باعث حیات مسلمانی می شود؛ «ومن احیاها فکانما احیی الناس جمیعا»(مائده32).
پرسش :حمل کردن عَلَم در عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ :اگر برای عابرین مزاحمتی ایجاد نکند و آسیبی به حمل کننده علامت نزند و از مجسمه های حیوانات و امثال آن، در عَلَم استفاده نشود، اشکال ندارد. خوب است از علم‌های کوچک تر استفاده شود و بهترین جایگزین، استفاده از پرچم های مناسب و در شأن عزاداری خامس آل‌عبا(ع) است.
پرسش: آیا لخت شدن در مجالس سینه‌زنی اشکال دارد؟
پاسخ :برهنه شدن هنگام سینه‌زنی، اگر مقابل نامحرم باشد، حرام است و در غیر این صورت نیز، چون سبب وهن است، بنابر احتیاط، باید ترک شود. ولی باز گذاشتن کمی از جلوی سینه برای سینه زدن یا کمی از پشت برای زنجیر زنی مانعی ندارد.
پرسش: بعضی از خطبا، اصرار دارند که در منابر خود از خواب‌های مختلفی که درباره مسائل مربوط به عزاداری یا غیر آن است، بهره بگیرند. آیا این کار درست است؟
پاسخ :گرچه گاهی خواب‌ها پرده از روی مسائل مهمی بر می‌دارد، ولی با توجه به این‌که خواب، شرعاً حجت نیست، نباید در منابر زیاد روی آن تکیه کرد.
پرسش:آیا ذاکر اهل‌بیت می‌تواند برای ذکر فضایل و مصایب اهل‌بیت(ع) اجرت طی کند؟
پاسخ :تعیین اجرت شرعاً اشکالی ندارد؛ ولی این کار در شان ذاکران اهل‌بیت، که باید مظهر تقوا و پارسایی باشند، نیست.
پرسش :استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری و غیر آن چه حکمی دارد؟
پاسخ :استفاده از طبل وسنج در این مراسم آن چنان که معمول است و آهنگ لهوی در آن نیست، اشکالی ندارد.

فتاوای حضرت آیت ا… العظمی صافی گلپایگانی
پرسش :برخی در جلسات سینه‌زنی و عزاداری معصومین(ع)، در حال عزاداری، صورت خود را می خراشند و بر صورتشان خون جاری می‌شود؛ عزاداری به این شکل چه حکمی دارد؟
پاسخ: معلوم نیست که این کارها به عنوان ابراز شدت تألم بر مصایب اهل‌بیت علیهم السلام و عزاداری برای آن بزرگواران وهن باشد؛ بلی اگر موجب ضرر معتنابه شود جایز نیست.
پرسش :آیا سینه زنی به صورتی که از کمر به بالا برهنه شوند، در عزاداری سیّدالشهدا علیه‌السلام جایز است؟
پاسخ: اگر مستلزم نگاه نامحرم نباشد اشکال ندارد.
پرسش :استفاده از عَلَم چه صورتی دارد؟
پاسخ: در مراسم عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبدا… الحسین علیه‌السلام استفاده از عَلَم که تعظیم شعائر محسوب می‌شود به شرط اینکه مشتمل بر مجسّمه ذی‌روح که حرام است نباشد، اشکال ندارد؛ بلکه مطلوب است.
پرسش :نظرتان راجع به تعزیه خوانی چیست؟
پاسخ: تعزیه و شبیه خوانی اگر مشتمل بر آلات لهو از قبیل طبل و شیپور و سنج نباشد و اشعار دروغ و غنا نخوانند و مرد، لباس زنان را نپوشد، اشکال ندارد.
پرسش :آیا گریه کردن زن‌ها با صدای بلند در مجالس عزای ائمه اطهار علیهم السلام به خصوص حضرت سید الشهدا علیه‌السلام با توجه به حضور مردان نامحرم در مجلس مذکور جایز است؟
پاسخ: اشکال ندارد.
پرسش :آیا مداحی که با ریتم موسیقی و به صورت غنا‌ خوانده شود، حرام است؟
پاسخ: بلی؛ حرام است.
پرسش :استفاده از آلات موسیقی مثل طبل، سنج، نی، ارگ و مانند آنها در خلال عزاداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: جایز نیست.

منابع:
پایگاه اینترنتی اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری
پایگاه اینترنتی دفتر حضرت آیت‌‌ا…العظمی سیستانی
پایگاه اینترنتی دفتر حضرت آیت‌‌ا…العظمی مکارم شیرازی
پایگاه اینترنتی دفتر حضرت آیت‌‌ا…العظمی صافی گلپایگانی