انتخاب اصلح (قسمت دوّم )
به گزارش گروه سیاسی بیان نیوز، در چند شماره قبل به نقش و جایگاه مجلس شوراری اسلامی و همچنین وظیفه یک نماینده از دیدگاه قانون و همچنین از دیدگاه و منظر امام راحل و مقام معظّم رهبری پرداختیم و یادآور شدیم که دو ویژگی مهم و اصلی بر عهده مجلس شورای اسلای گذاشته شد: اوّل وظیفه قانون گذاری و دوّم وظیفه نظارت که اگر یک نماینده بتواند درک درستی از این دو وظیفه داشته باشد می‌تواند به خوبی به وظایف خود عمل کرده و انتخاب‌کنندگان را از انتخاب خود خشنود سازد. لذا لزوم توجّه به نقش و جایگاه مجلس شورای اسلامی چه از سوی مردمی که می‌خواهند به کاندیدای مورد علاقه خود رأی دهند و چه از سوی کاندیداها می‌تواند در شکل‌گیری و کارآمدی مجلس کمک نماید.
در این شماره به دلیل نزدیک شدن به زمان انتخابات که نزدیک به یک ماه و نیم دیگر برگزار خواهد شد به بررسی وظیفه یک نماینده از منظر قانون، رهبری و شرع مقدّس خواهیم پرداخت.
وظایف و اختیارات مجلس و نمایندگان در یک استنتاج کلّی از قانون اساسی عبارت‌اند از:
1ـ وضع قوانین در حدود مقرر در قانون اساسی (اصل 71)
2ـ تحقیق و تفحص در تمام امور کشور (اصل 76)
3ـ حقّ اظهار نظر در همه‌ی مسائل داخلی و خارجی کشور (اصل 84)
4ـ هر نماینده در مجلس نماینده‌ی کلّ ملّت بوده و در برابر تمام ملت مسؤول است(اصل 84)
5ـ استیضاح رییس جمهور (اصل 89)
6ـ استیضاح وزیر یا هیئت وزیران (اصل 89)
7ـ رسیدگی به شکایات مردم از طرز کار مجلس، قوه‌ی مجریه و قضائیه (اصل 90)
8ـ تصویب بودجه‌ی سالانه‌ی کل کشور (اصل 52)
9ـ اظهار نظر، تصویب یا عدم تصویب لوایح و طرح‌های قانونی (اصل 74)
10ـ تأیید یا عدم تأیید برقراری حکومت نظامی توسّط دولت
11ـ نظارت بر کلیه‌ی امور کشور به منظور حسن اجرای مصوبات مجلس
وصف این اختیارات نشان می‌دهد که مجلس از جایگاه رفیعی در قانون اساسی برخوردار است تا آنجا که «هیچ‌کس حق انحلال مجلس را ندارد». مجلس مطلوب از نظر امام مکانی است که «حاصل خون جمعیّتی [است] که وفادار به اسلام بودند» و «فراهم آمده از ا… اکبرهای مردم» است. چنین مجلسی «عصاره‌ای است از زحمت‌های طاقت‌فرسای ملّت مسلمان» که باید آن را «بالاترین مقام کشور» برشمرد.
با این حال، حضرت امام نگاه خاصی به وظایف نمایندگان در قبال مردم داشتند چنانکه در سخنان خویش فرمودند: «ان‌شاءا… نمایندگان محترم مجلس سنگینی‌بار مسؤولیت و رسالت خود را در این امر خطیر احساس کرده و می‌کنند و به خوبی دریافته‌اند که نظام و مردم از آنان چه انتظاری دارند که باید گفت مجموعه‌ی خواسته‌ها و انتظارات اسلامی مردم از مجلس، رفع گرفتاری‌ها و محرومیّت‌ها و دگرگونی در نظام پرپیچ و خم اداری کشور، از انتظارات به حقی است که باید آنها را جدّی گرفت و نمایندگان محترم مجلس قبل از پرداختن به لوایح و تبصره‌ها و مواد غیر‌ضروری به فکر مسائل اصلی و کلیدی کشور باشند و بر اساس اسلام عزیز در کمیسیون‌ها با طرح قوانین و لوایح به سمتی حرکت کنند که مشکلات اساسی کشور مرتفع و سیاست‌های زیربنایی کشور در امور فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی در راستای کمک به محرومین و رفع استضعاف مُدوّن و به مورد اجرا درآید.»
«از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این عصر و عصرهای آینده می‌خواهم که اگر خدای نخواسته عناصر منحرفی با دسیسه و بازی سیاسی وکالت خود را به مردم تحمیل نمودند، مجلس اعتبارنامه آنان را رد کند…، از همه نمایندگان خواستارم که با کمال حسن نیّت و برادری با هم‌مجلسان خود رفتار و همه کوشا باشند که قوانین خدای نخواسته از اسلام منحرف نباشد و همه به اسلام و احکام آسمانی آن وفادار باشید تا به سعادت دنیا و آخرت نایل آیید.»
«سیاست نه شرقی و نه غربی را در تمام زمینه‌های داخلی و روابط خارجی حفظ کنید و کسی را که خدای نخواسته به شرق و غرب گرایش دارد، هدایت کنید و اگر نپذیرفت، او را منزوی نمایید و اگر در وزارتخانه‌ها و نهادهای دیگر کشور چنین گرایشی باشد که مخالف مسیر اسلام و ملّت است اوّل هدایت و در صورت تخلّف استیضاح نمایید که وجود چنین عناصر توطئه‌گرا در رأس امور یا قطب‌های حساس موجب تباهی کشور خواهد شد.»
«شما منتخبین مجلس که از پشتیبانی جدّی ملّت عزیز برخوردارید، باید با کمال قدرت در مقابل قدرت‌های شیطانی که در رژیم دست‌نشانده‌ی سابق، حاکم بر سرنوشت ما بودند بایستید و از هیچ قدرتی غیر از خداوند قادر نهراسید و جز به مصالح کشور به چیز دیگری فکر نکنید.»
چنین دیدگاه و نظریه‌ها نقشه راه را بر کسانیکه قدم در این مسیر گذاشته‌اند هموار و نیز برای کسانیکه قصد انتخاب دارند هم متبلور است. در اینجا باید به یکی از تصوّرات اشتباهی که در ذهن عموم مردم در رابطه با وظیفه نمایندگان مجلس تداعی می‌کند اشاره کرد و آن این است که وظیفه اصلی نمایندگان، پیگیری و جذب امکانات مختلف برای حوزه انتخابی خود می‌دانند. بر همین اساس یکی از راهکارهای تبلیغاتی نمایندگان این است که وعده‌‌های مختلفی در زمینه پروژه‌های عمرانی و رفاهی به مردم منطقه خود می‌دهند که بسیاری از این وعده‌ها غیر عملی است. در حالی که اساساً نماینده منتخب مردم یک حوزه انتخابی است که به عنوان نماینده افکار عمومی آن بخش از کشور، در بحث قانونگذاری و نظارت بر دستگاه‌های اجرایی ایفای نقش نماید. بر این اساس، مقام معظّم رهبری در بحث انتخاب نماینده و وظیفه آن می‌فرمایند: «وعدههاى غیر عملى ملاک نیست. من با خودِ نمایندههاى محترم در دورههاى مختلف وقتى مواجه شدم، به اینها گفتم: آقایان و خانم‌هاى نماینده! وظیفه نماینده این نیست که وعده عمرانى و فلان پروژه، فلان کار را در منطقه انتخابى خود به مردم بدهد؛ اینها کار اجرایى است، کار دولت است. وظیفه نماینده این است که بتواند قانون مورد نیاز کشور را پیدا کند، آن قانون را جعل کند. وقتى قانون شد ـ یعنى قاعدهاى گذاشته می‌شود ـ دستگاه‌هاى اجرایى و قضایى مجبورند بر طبق قانون عمل بکنند و عمل نمایند. وعدههاى غیر عملى دادن، وعدههاى بزرگ دادن، اینها ملاک نیست؛ باید مردم توجه کنند؛ گاهى علامت منفى هم هست.»
آسیب شناسی این نکته می‌تواند خیلی راه گشا شود زیرا فرهنگ‌سازی این وظایف و انتظار مردم در این چارچوب اصلی به خود مسؤولین برمی‌گردد و نمی‌توان قصوری را متوجه مردم نمود.نکته مهم این است که در شهرهای کوچک و روستاها نه تنها در رفع آن قدمی برداشته نشده، بلکه از افتخارات و برجستگی‌های یک نماینده برای دوره بعد لیست این خدمات حتی بصورت کاملا جزیی است. نه اینکه بصورت مطلق این امر ناپسند باشد بلکه در صورتی که جایگزین وظایف اصلی شده و مردم را به سمتی سوق دهد که خواسته‌های خود را به سمت وظایف اصلی سوق دهند ناپسند است.
بیاییم نسبت به این امر روشنگری داشته باشیم و کاندیداهای محترم این دوره بجای وعده و وعیدهای اجرایی به سراغ مشکلات ریشه‌ای در حدود وظایف خود رفته، آنها را بررسی و برای مردم تبیین کنند. قطعاً نماینده‌ای برایمان مفید خواهد بود که در سابقه حضور خود در مجلس نسبت به قوانین موضوعه عکس‌العمل‌های مناسبی داشته و چنانچه قبلا در پست‌هایی بوده نسبت به این وظایف آشنایی داشته باشد.
برخی سایت‌های نمایندگان مجلس مملو از کارهای اجرایی انجام شده، کمک به مساجد و مدارس و… است دادن وعده ساخت فرودگاه و راه آهن و… در حالی که به وظایف اصلی پرداخته نشده است.
یکی از موارد مهم جابجا شدن خواسته‌های مردم و وظایف برخی مسؤولین محترم است که مسئله کمی نیست و نباید به راحتی از کنار آن گذشت. پس در کنار طرح کلی وظایف قانونی و شرعی هر کدام بطور جداگانه شرح و بسط فراوانی دارد لیکن خوانندگان محترم و مردم عزیز می‌بایست قبل از هر اقدامی در دفاع از یک کاندیدای مجلس وظایف مهم و اساسی یک نماینده را مدّ نظر خود قرار دهند و در برابر سوگندی که می‌خورد پاسخ خواست یک نماینده در بدو ورود به مجلس ابتداء می‌بایست چنین سوگند یاد کند:
بسم‌ا… الرحمن الرحیم
«من در برابر قرآن مجید به خدای قادر متعال سوگند یاد می‌کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌نمایم که پاسدار حریم اسلامی و نگهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملّت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم، ودیعه‌ای را که ملّت به ما سپرده به عنوان امنیتی عادل پاسداری کنم و در انجام وظایف وکالت، امانت و تقوی را رعایت نمایم و همواره به استقلال و اعتلای کشور و حفظ حقوق ملّت و خدمت به مردم پای‌بند باشم، از قانون اساسی دفاع کنم و در گفته‌ها و نوشته‌ها و اظهار نظرها استقلال کشور و آزادی مردم و تأمین مصالح آنها را مدّنظر داشته باشم.»
(البته نمایندگان اقلیتهای دینی به کتاب خود سوگند خواهند خورد) پر واضح است که می‌توان در این متن سوگند وظیفه کلی یک نماینده را به خوبی دریافت. پس هرگاه یک نماینده به وظایف خود عمل کند نیازی به تبلیغ ندارد، نیازی به تعریف و تمجید ندارد و همانند مدرّسها از هیاهوها و انگها و غوغاسالاریها هراسی به دل راه نخواهد داد و در طول دوران انقلاب بوده و هستند کسانیکه به جز انجام وظایف خود کار دیگری نکردند و جاودانه شدند. شهید دیالمه، شهید مدرّس و دیگر شهدای بصیر مجلس از آن جمله‌اند.
حال بیایم به این نکته توجّه کنیم هر چه نماینده به وظایف قانونی و همچنین تخصّصی خود آگاه باشد می‌تواند مؤثرتر باشد و هر چه تأثیر آن بیشتر باشد خود به خود می‌تواند در کنار آن خدماتی نیز برای رفع نیازهای حوزه انتخابیه خود تا آنجائیکه قانون اجازه می‌دهد داشته باشد.
ه.علوی