اصول موفّقیّت در امر به معروف و نهی از منکر (4)

4– موقعیّت شناسی

موقعیّت شناسی و فرصت شناسی یکی از رموز موفّقیّت در امر به معروف و نهی از منکر می باشد. ممکن است در موقعیّتی امر به معروف و نهی از منکر انجام دهیم که به علت رعایت نکردن نوع موقعیّت، اثر معکوس داشته باشد. در مواردی امر به معروف و نهی از منکر بایست مانند باران آن قدر نرم باشد که بدون آسیب رساندن به ریشه های شخصیّت مخاطب، موجبات رشد او را رقم زند و در مواردی نیز برای مؤثر بودن باید با جدّیّت همراه باشد. به طور مثال:
وقتی مخاطب عصبانی است، معمولاً امر و نهی به او نتیجه ای در بر نخواهد داشت ولی اگر این امر و نهی واقعاً متناسب با موقعیّت و شرایط صورت گیرد، درصد موفقیت در آن بیشتر خواهد بود. امر به معروف و نهی از منکر مخاطب در جمعی که اکثریّت آنان با متخلّف همراهی می کنند و جانب او را می گیرند، ممکن است اثر عکس داشته باشد. امر به معروف و نهی از منکر مدیر در حالی که در جمع زیردستان خودش است، به پدر و مادر در جلوی چشم فرزندان، به معلم در مقابل دیدگان دانش آموزان، امر به معروف و نهی از منکر در شرایط ناآرام، در حال عجله مخاطب و … در اغلب موارد نتیجه معکوس دارد و باید فرصت بهتری را برای امر و نهی انتخاب کرد، زیرا در این مواقع غالباً نمی توان اثرگذاری مثبتی از امر به معروف و نهی از منکر انتظار داشت مگر آن که تنها فرصت برای امر و نهی باشد و موقعیّت مناسب دیگری برای رویارویی با مخاطب وجود نداشته باشد و یا فرصت از دست برود.
گاهی اوقات لازم است برای موفّقّیت در امر به معروف و نهی از منکر، خود شرایط خاصّی را فراهم آوریم و فرصت ایجاد کنیم؛ مثلاً طرح دوستی بریزیم و یا این که مخاطب را دعوت کنیم و آن گاه در یک فضای صمیمی ضمن پذیرایی، او را امر و نهی کنیم. البتّه با منکری که در خیابان برخورد می کنیم و عامل آن را فقط برای همان یک بار می بینیم، امکان این طور برنامه ریزی ها نیست و اگر سایر شرایط هم فراهم است، باید به وظیفه خود هرچند حدّاقلی آن عمل کنیم.
باید فرصتی را برگزید یا فراهم آورد که آماده ترین وضعیّت برای پذیرش امر به معروف و نهی از منکر در مخاطب وجود داشته باشد. امر به معروف و نهی از منکر در میان خانواده و بستگان، با همسایه، در کوچه و بازار، در محلّ کار و …هر کدام موقعیّت های گوناگونی هستند که شیوه امر به معروف و نهی از منکر مختصّ خود را می طلبند.

حسین ناطقی