اصول موفّقیّت در امر به معروف و نهی از منکر 3

3- مخاطب شناسی

2/3: توجّه به جنسیّت مخاطب
یکی از مواردی که مراعات آن در امر به معروف و نهی از منکر ضروری است، توجّه به جنسیّت مخاطب می باشد. امر به معروف و نهی از منکر هرگز نباید بهانه ای برای ایجاد یا ادامه رابطه دو فرد نامحرم شود؛ چرا که این خود منکری بزرگ و زمینه ساز انحرافات و گناهان دیگر خواهد بود امّا این به معنای آن نیست که مردان و زنان نباید همدیگر را امر به معروف و نهی از منکر کنند. از آن جایی که قرآن کریم و روایات، گستره این واجب الهی را هم مردان مؤمن و هم زنان مؤمن دانسته اند، نمی توان به هر بهانه ای شانه از زیر بار این مسؤولیّت خالی کرد. بدین خاطر چند نکته را باید به خاطر داشت:
– هر انسان بالغی بر اساس غریزه ای که دارد، به جنس مخالف متمایل بوده و این یکی از لوازم خلقت الهی است. امّا اگر این کشش منجرّ به فعل حرام شود، معصیت بوده و موجب خشم خداوند متعال می‌گردد. در نظر بگیریم اگر کسی به نام عبادت و انجام اوامر الهی مرتکب آن عمل شود، شدّت گناه چند برابر می‌شود؟ باید توجّه داشت که وظیفه اوّلیّه در امر به معروف و نهی از منکر، ارشاد مردان توسّط مردان دیگر و در زنان توسّط زنان دیگر است؛ نه این که هر مرد و زنی بتوانند هر مرد و زن دیگری را امر به معروف و نهی از منکر کنند.
– رعایت نکته قبل تا آنجاست که هیچ اضطراری در میان نباشد، ولی اگر ضرورت ایجاب کند می توان جنس مخالف را هم امر به معروف و نهی از منکر کرد. البتّه باید این کار را با دقّت فراوان و احتیاط زیاد انجام داد؛ زیرا شیطان نخستین کسی است که در مواجهه با دو نامحرم به آنان اضافه می شود. بکارگیری محتوای پسندیده و اختصار و اکتفا به حدّ ضرورت از جمله نکات قابل توجّه در امر و نهی به نامحرم محسوب می گردد.
– فرهنگ سازی در خصوص معروف و منکر و دفاع از ارزش های دینی باید از درون و از نزدیک ترین افراد به ویژه خانواده شروع شود. البتّه در این میان زنان به دلیل ایفای نقش همسرداری، مادری و اداره منزل سهم مؤثّرتری دارند. پس از خانواده نیز نوبت به اطرافیان و آشنایان و همسایگان می رسد.
همه ما می توانیم و باید اطرافیانمان را امر به معروف و نهی از منکر کنیم. باید با الگو قرار دادن سیره زندگانی اهل بیت(ع) و عمل به تعالیم ایشان در رابطه با حدود و نحوه ارتباط با نامحرم، این واجب فراموش شده را در جامعه زنده سازیم که بهار زندگی اجتماعی، روی زیبای خود را با امر به معروف و نهی از منکر نشان خواهد داد.
3/3: ملاحظه سنّ و سال مخاطب
در نظر گرفتن میزان سنّی مخاطب یکی دیگر از مواردی است که در امر به معروف و نهی از منکر باید مدّ نظر داشت. در این رابطه توجّه به روحیّات، قدرت تحمّل، میزان اشتیاق، ذوق و حوصله افراد حائز اهمّیّت است. افراد سالخورده ممکن است قدرت تحمّل یک یا دو ساعت سخنرانی و پند و اندرز را داشته باشد امّا نوجوانان غالباً چنین تحمّلی را ندارند و در جاهایی نیز موضوع به عکس می باشد. طبیعتاً انتخاب شیوه امر به معروف و نهی از منکر نیز در مورد ایشان تفاوت پیدا می کند. داستان معروف حسنین(ع) با پیرمردی که صحیح وضو نمی گرفت، بهترین مثال برای ما در ارتباط با رعایت این اصل است.

حسین ناطقی