اصول موفّقیّت در امر به معروف و نهی از منکر 3

2- اولویّت بندی

5/2: کبیره بودن منکر
گر چه تمامی گناهان از آن جهت که سرپیچی از فرامین خداوند متعال هستند، بزرگ می باشند امّا با توجّه به خصوصیّات ذاتی و تبعات مختلف و آثار گوناگونی که در آن‌ها وجود دارد، می توان حدس زد که گناهان با هم یکسان نیستند. مثلاً بدیهیست گناه قتل به مراتب بزرگ تر از گناه ضرب و شتم و گناه زنا بزرگ تر از گناه نگاه حرام به نامحرم است. بنابراین یکی دیگر از معیارها برای اولویّت بندی منکرها می تواند ملاحظه کبیره یا صغیره بودن آن ها باشد. با شناخت منکرات کبیره باید اولویّت را در نهی از منکر بدان ها داد.
آیات و روایات معصومین(ع) در یک جمع بندی کلّی گناهان را به دو گروه بزرگ و کوچک تقسیم نموده و هر گناهی را در جایگاه خاصّی قرار داده است. در میان آثار فقها، مفسّرین و محدّثین معیارهای مختلفی برای شناخت گناهان کبیره ذکر شده است. طبق نظر تعدادی از علما(از جمله مرحوم طباطبایی یزدی در عروه الوثقی و امام خمینی(ره) در تحریر الوسیله) برای شناخت گناهان کبیره چهار راه وجود دارد:
1-هر گناهی که در قرآن کریم و احادیث معتبر به کبیره بودن آن ها تصریح شده باشد.(این قسم بیش از چهل گناه است که در روایات به آن ها اشاره شده است)
2- هر گناهی که در قرآن و روایات از گناه دیگری که کبیره بودنش مسلّم است، بزرگ تر شمرده شده باشد.
3- هر گناهی که در قرآن یا حدیث به مرتکبین آن وعده آتش جهنّم داده شده باشد.
4- هر گناهی که عقل حکم کند که کبیره است یا نزد متدیّنین بزرگ شمره شود بطوری که یقین حاصل شود که بزرگی آن به زمان معصومین بازمی گردد.
ناگفته نماند گناهان از دو منظر دیگر نیز قابل توصیف اند: نخست آن که گناهان از آن جهت که تمرّد و مخالفت با دستورهای پرودگار محسوب می شود، بسیار زشت و ناپسند است و هیچ گناهی از این لحاظ کوچک نیست و چنان که کسی نافرمانی خداوند را کوچک بشمارد، مرتکب گناه بسیار بزرگی شده باشد(نهج البلاغه، حکمت 348 و 477). دوم آن که گناهان کبیره خود همه در یک درجه نیستند؛ چنان که گناهان صغیره نیز با هم برابر نیستند؛ زیرا علاوه بر معیارهای کلّی ذکر شده، جهات دیگری نیز وجود دارد که در بزرگی و کوچکی گناه مؤثّر است.
نکات پایانی در اصل اولویّت بندی
در شرایط متعارف به لحاظ ذاتی معمولاً اولویّت ها بدین ترتیب است: اوّل معروف و منکر سیاسی یعنی تبعیّت از نظام مقدّس جمهوری اسلامی و حاکمیّت ولایت فقیه و دوری از غیر آن(طاغوت). دوم معروف و منکر اعتقادی یعنی تمسّک به اصول عقاید دین و پرهیز از آرای باطل و افکار ضالّه. سوم معروف و منکر اقتصادی یعنی تحقّق اقتصاد مقاومتی و مبارزه با فساد اعمّ ار ربا، رشوه، اختلاس و … و چهارم معروف و منکر اخلاقی مثل صداقت، روابط مرد و زن، حجاب و … .
و اگر بخواهیم در شرایط یا محیط خاصّ برای امر و نهی اولویّت تعیین کنیم، باید نکات زیر را در نظر بگیریم:
الف) منکری که ریشه سایر منکرات است، بر منکرات جزئی‌تر اولویّت دارد.
ب) منکری که شیوع و بروز گسترده تری دارد و موجب عادی شدن فساد در جامعه می شود نسبت به آن چه کمتر شایع است، اهمّیّت دارد.
ج) محیط هایی که به آمر یا ناهی نزدیک تر است(خانواده، بستگان، دوستان، همکاران، محلّ سکونت و …) در مقایسه با محیط های دورتر در اولویّت است.

حسین ناطقی