زیاده گویی(قسمت اول)

باید ها و نباید های امّت پیامبر (صلّی ا… علیه و آله)

زیاده گویی(قسمت اول)

حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) : « افراد بد امت من پرگویانِ پر چانه ی پر ادعایند و نیکان امت من نیکو رویانند .»(1)
مقصود از بیهوده گویی، به زبان آوردن سخنی است که فایده مجاز و مشروع دنیوی یا اخروی، مادی یا معنوی، عقلایی یا شرعی نداشته باشد و به طور کلی سخن گفتن از آنچه برای گوینده بهره ای ندارد، بیهوده گویی است که از آن به شهوت کلام نیز تعبیر شده است.(2)
اقسام بیهوده گویی
1- سخن گفتن درباره موضوع بی فایده: گاه انسان از موضوعی سخن می گوید که هیچ فایده ای برای او ندارد، اگر چه ممکن است، همان موضوع برای برخی مفید باشد، مانند: سخن گفتن از رنگ چشم و موی دیگران که برای بیشتر افراد بی فایده است.(3) رسول خدا(ص) در حدیث طولانی معراج می فرماید: «(دیدم)که دوزخ هفت در داشت، بر هر دری سه جمله نوشته بود. بر در پنجم نوشته بودند: در آنچه بیهوده است، بسیار سخن نگو که از رحمت خدا ساقط می شوی.»(4)
2- سخن زیادی: سخن بیش از اندازه، اگر چه درباره موضوعی سودمند هم باشد، از اقسام کلام بیهوده به شمار می رود، البته روشن است که مقصود از آن، توضیح یا تکراری که جهت درک بهتر ارایه می شود، نیست.(5) رسول خدا(ص) می فرمایند: «خوشا به حال کسی که زیادی کلامش را نگاه دارد و زیادی مالش را انفاق کند.»(6)
3- سخن نابجا: سخن کافی و به اندازه درباره موضوع سودمند اگر بیرون از جایگاه مناسبش گفته شود، از اقسام کلام بیهوده شمرده می شود مانند: اقامه برهان های دشوار برای شنونده ای که سواد کافی ندارد، یا سخن گفتن با افرادی که از فرط خستگی توان گوش سپردن به سخنان گوینده را ندارند.(7) امام صادق(ع) می فرمایند: «بسیاری از سخنان مفید را ترک کن تا برای آنها جایگاهی مناسب بیابی، چه بسا گوینده­ی بحقی که در جایگاه نامناسب سخن می­گوید و در سختی قرار گرفته، نابود می­شود.»(8)
ریشه های بیهوده گویی
1-کنجکاوی بی جا: اشتیاق و حرص داشتن به چیزهایی که فقط سرگرم کننده است ولی فایده ندارند، باعث بیهوده گویی است مانند: بیماری که در مطب دکتر به جای پرسش از راه بهبودی، از وسایل پزشکی او سوال کند.
2-علاقه ی فراوان و صمیمیت: شدت علاقه به دیگری موجب پیدایش میل فراوان به سخن گفتن با او می شود که این می تواند انسان را به بیهوده گویی و پرگویی وادارد.
3-وقت گذرانی: گاه انسان گمان می کند که وقت زیادی دارد وبا سخن گفتن می تواند آن را پر کند بنابراین به سخن گفتن درباره هر چیزی می پردازد تا وقتش بگذرد.
4-حب جاه(جلب توجه): سخن گفتن گاهی برای جای گرفتن در دل دیگران است که در این حال، فرد با حرف زدن می کوشد توجه دیگران را به خود جلب کند، تا مردم به ارتباط با او تمایل نشان دهند.
ان شاءالله ادامه دارد…
________________________________
1- نهج الفصاحه، حدیث 1804
2- آیت الله تهرانی، مجتبی؛ اخلاق الهی، ج4، ص322.
3- همان، ص323.
4- مستدرک الوسایل، ج13، ص126.
5- اخلاق الهی، ج4، ص323
6- ورام بن ابی فراس؛ مجموعه ورام، ص108.
7- اخلاق الهی، ج4، ص323.
8- مستدرک الوسایل، ج9، ص27.

حجّت الاسلام امیرحسین ظاهری