رفیع الدین لُنبانی
پیش و پسی بست صف کبریا
پس، شعرا آمد و پیش انبیا
«نظامی گنجوی از مخزن الاسرار»
همان گونه که در مقالات قبل عرض کرده ام، هدف منِ بنده از نوشتن این سلسله مطالب و معرفی شاعرانی دور از اذهان، به دو دلیل می باشد: اول به دلیل شناساندن شیوه ی سرایش آن ها، که برای ادب دوستان حائز اهمیت است. و دوم، به دلیل غُربت و گُم یادیِ آن ها، معرفی و پرداختن به آن بزرگواران را کاری صواب و روا دانسته ام. اما از طرفی حوصله ی نشریه برای این که مطلب رابه صورت تحقیقیِ صرف و موشکافانه عرضه دارم اندک است بنابراین کوشش من در حدّی ست که مخاطبان ارجمند را به تأملی در احوال و زندگی بزرگان ادب آن هم به اختصار سوق دهم تا با ذکر منابع مربوط، شیوه ی مطالعه و تجسس و تحقیق مرسوم شود. در این راستا سعه ی صدر عوامل نشریه، چونان گذشته مشوّق این جانب خواهد بود، تا هر بار بهتر از پیش میهمان ذوق و اندیشه ی شما گرامیان باشم.
باری، نوشته ی این نوبت نگاهی ست کوتاه به شاعری از خطه ی اصفهان و محله ی «لُنبان» به نام استاد رفیع الدین لنبانی، که در نیمه ی قرن 6 ه.ش. می زیسته است. مع ذالک غبار زمان چهره اش را پوشانده است و همین موضوع مرا گفت تا به طور گذرا یادی از او نمایم. رفیع الدین لنبانی در قرنی زندگی می کرده است که سبک عراقی درحال شکل گرفتن بوده و شاعران از سبک خراسانی اندک اندک فاصله می گرفته اند و در حجم غزل و قصیده، ظرایف و آرایه های زیبا که از شاخصه های سبک عراقی ست شایع و رایج می شده است. همین ویژگی از مختصات شعری رفیع الدین بوده که انصافا در حد کمال و با توانایی تمام، طبع آزمایی کرده که در قصاید و غزلیاتش کاملا مشهود است.
در مورد تاریخ تولد رفیع، اتفاق قول نیست لذا او را متولد 550 و یا 555 دانسته اند، اما به نوشته ی تقی الدین کاشی وفاتش به سال 630 ه.ش. واقع شده است که قرین به حقیقت است و شایعه ی جوانمرگ شدنش بیش از افسانه ای نیست. در هر صورت دکتر صفا در تاریخ ادبیات ضمن این که به تاریخ دقیق تولد رفیع الدین اشاره ای نمی کند او را شاعر قرن 6 می نامد و اظهار می دارد:
رفیع الدین در غزل به شیوه ی عراقی، استاد بوده و رباعی را به خوبی می سروده است و البته در دیوانش قصایدی هم آمده که از تسلط او در این نوع شعر حکایت دارد.
دکتر محمد هویدا در مقدمه ی دیوان رفیع الدین لنبانی می گوید؛ رفیع برادری داشته به نام امام کامل الدین، که از دانشمندان زمان خود بوده و به عربی شعر می گفته و عجیب اینکه بیشتر در شهر زیبای گلپایگان مقیم بوده است “که جای تامل می باشد”
از آن جایی که به علت کمیِ جا، نمی توانستم از قصاید رفیع الدین استفاده نمایم لذا برای نمونه یک رباعی و سه بیت از یکی از غزلیات ایشان را پایان بخش این نوشته ی کوتاه می کنم.
رباعی:
مستیّ من از جام لب توست هنوز
شادیّ دل از نام غمِ توست هنوز
در دامن عافیت، کشیدن نتوان
آن پای که در دام غم توست هنوز
غزل:
شبی خیال رخت را به خواب می جستم
زجام لعل تو خود را خراب می جستم
یکی ترانه به آوازکی خراشیده
میان زخمه ی چنگ و رباب می جستم
خیال چهره ی تو هم بدیدم اندر چشم
شبی ز بس که تو را اندر آب می جستم
منابع:
1)تذکره ی آتشکده
2)تذکره ی روز روشن
3)تاریخ ادبیات دکتر صفا / جلد 2 / ص 846
4)لباب الالباب محمد عوفی
5)ریحانه الادب
6)دیوان جمالدین عبدالرزاق اصفهانی / که با رفیع مراودت، و به قولی نسبت سسبی و نسبی هم داشته است.
___________________________________________________
به خامه ی استاد قاسم اشراقی