چرا دولت به انتقادات درباره عدم تحقق نفت 100 دلاری توجه نکرد؟

پایگاه خبری تحلیلی بیان گلپایگان به نقل از مشرق نیوز دولت آذرماه سال گذشته که لایحه بودجه 1393 را به مجلس ارائه کرد، قیمت هر بشکه نفت صادراتی کشور را 100 دلار مدنظر قرار داده بود که همان زمان، کارشناسان نسبت به خوش بینانه بودن این رقم به دولت هشدار دادند اما دولتی ها از این رقم دفاع می کردند.

***
در چند ماه اخیر با کاهش شدید قیمت نفت، نگرانی ها نسبت به کسری بودجه دولت در سال جاری افزایش یافته است؛ این در حالی است که سال گذشته کارشناسان خارج از دولت بارها نسبت به ریسک بالای تعیین نفت 100 دلاری در بودجه 1393، هشدار داده بودند.

* دفاع روحانی

حسن روحانی 17 آذر 1392 در هنگام تقدیم لایحه بودجه ۱۳۹۳ کل کشور به مجلس از افزایش اتکای بودجه 93 به درآمدهای نفتی خبر داد و گفت: در حوزه سیاست‌های بودجه‌ای، اولین اقدام آن است که بودجه از تعمیق‌کننده رکود به تحریک کننده رشد تغییر جهت دهد. روند نزولی بودجه به قیمت‌های ثابت بویژه در حوزه‌ سرمایه‌گذای، نیازمند تغییر است. بر همین اساس تلاش کردیم تا منابع بودجه عمومی افزایش پیدا کند و به همین منظور افزایش درآمدهای نفت و مالیات را در دستور کار قرار دادیم. در مجموع با افزایش درآمدهای نفت و مالیات و سایر، حجم بودجه عمومی دولت در سال آینده به بیش از ۱۹۵ هزار میلیارد تومان رسیده، یعنی چیزی حدود ۵۰ درصد افزایش نسبت به پیش‌بینی عملکرد امسال.

پس از سخنان روحانی در مجلس و انتشار جزئیات لایحه بودجه 1393، مشخص شد همانطور که از مدتی قبل به طور غیررسمی اعلام شده بود، دولت قیمت هر بشکه نفت صادراتی کشور در سال 1393 را 100 دلار لحاظ کرده است. همان زمان، کارشناسان نسبت به خوش بینانه بودن این رقم به دولت هشدار دادند اما دولتی ها از این رقم دفاع می کردند.

به عنوان مثال، در حالی که دولت در لایحه بودجه 1393 منابع حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی را 51 میلیارد دلار درج کرده بود، پیش بینی مرکز پژوهش ها در گزارشی که  29 آذر 1392 منتشر شد، این بود که این رقم خوش بینانه است و رقم قابل تحقق حدود 40 میلیارد دلار خواهد بود، یعنی 20 درصد کمتر از رقم مورد انتظار دولت.

مرکز پژوهش های مجلس همچنین در گزارشی که 4 دی ماه 1392 و قبل از بررسی لایحه بودجه در صحن مجلس منتشر کرد، نسبت به خوش بینانه بودن رقم درآمد نفتی دولت هشدار داد و آن را پرریسک خواند. مرکز پژوهش های مجلس نوشته بود: در مورد تحقق رقم 100 دلار به ازای هر بشکه نفت، ریسک هایی وجود دارد. مطابق پیش بینی ها، قیمت نفت در سال 2014 نسبت به 2013 کاهش خواهد یافت.
بازوی تحقیقاتی مجلس در همین گزارش به دولت و مجلس پیشنهاد کرده بود که برای کاهش ریسک مربوط به قیمت نفت، در لایحه بودجه قیمت نفت به 90 تا 95 دلار کاهش یابد.

مرکز پژوهش ها همچنین در گزارش دیگری که 13 دی ماه منتشر شد، نسبت به افزایش وابستگی بودجه 93 به درآمدهای نفتی هشدار داده و اعلام کرده بود: منابع حاصل از درآمد نفت در لایحه بودجه نسبت به پیش بینی عملکرد سال 1392 ، حدود 60 درصد رشد داشته است و حتی با تعدیل های ناشی از افزایش نرخ ارز و قیمت هر بشکه نفت خام و افزایش داخلی میعانات گازی ، حدود 28 درصد نسبت به پیش بینی عملکرد سال 1392 بیش برآورد شده که غیرمحتاطانه است.

این مرکز در گزارش دیگری که 30 دی 1393 منتشر شد، باز هم نسبت به ریسک بالای نفت 100 دلاری هشدار داده و نوشته بود: در خصوص قیمت نفت 100 دلاری به ازای هر بشکه نیز اطلاعات در اختیار نشان می دهند که این قیمت تقریبا حداکثر قیمت پیش بینی شده انواع نفت خام موجود در دنیا برای سال 2014 است که بر این اساس احتمال وقوع منابع نفتی لایحه بودجه سال 1393 با خطرپذیری زیادی مواجه خواهد بود.

البته گزارش های کارشناسی مرکز پژوهش ها درباره لایحه بودجه 1393 مورد بی توجهی دولتی ها و مجلسی ها قرار گرفت و همان رقم نفت 100 دلاری به تصویب رسید.

* حمایت حامیان همیشگی

سال گذشته هر گاه که انتقادات نسبت به خوش بینانه بودن نفت 100 دلاری در بودجه 1393، مطرح می شد، اصلاح طلبانی که حمایت از دولت روحانی را سرلوحه کارهای سیاسی خود قرار داده اند، این انتقادات را رد می کردند.

به عنوان مثال، سعید لیلاز عضو حزب کارگزاران، در این باره گفته بود: به نظر می‌رسد منابع بودجه 93 کاملا قابل تحقق است و قیمت نفت با توجه به شواهد و قراینی که در دنیا وجود دارد نسبتا متوازن دیده شده و نرخ دلار هم خیلی خوب و واقع‌بینانه منظور شده است.

* دفاع نوبخت و زنگنه

محمدباقر نوبخت معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی دولت نیز که مسئولیت تدوین بودجه را در اختیار دارد، سال گذشته هر بار مورد انتقاد نمایندگان و کارشناسان قرار می گرفت که نفت 100 دلاری ریسک آمیز است، این انتقادات را رد می کرد.

مثلا او در جلسه ای در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس پس از آن که برخی اعضاء نسبت به تعیین نفت 100 دلاری نقدهایی داشتند و مرکز پروهش‌های مجلس هم برآورد این میزان درآمد را مقداری خوش‌بینانه ‌دانست، گفته بود: این عدد  براساس مطالعات کارشناسی به دست آمده و قطعا میانگین فروش نفت در سال آینده از این عدد کمتر نخواهد شد.

بیژن زنگنه وزیر نفت دولت یازدهم نیز نفت 100 دلاری را کاملا قابل دفاع می دانست و می گفت: انتظار می رود میانگین  بهای سبد نفتی اوپک در سال ٢٠١۴ نفت سبد اوپک بالای ١٠٠ دلار  برای هر بشکه باقی بماند.

در آن زمان با وجودی که اقتصاددانان داخل و خارج مجلس از خوش بینانه بودن نفت 100 دلاری سخن می گفتند، دولتی ها بر کارشناسی بودن این رقم اصرار داشتند و در نهایت مجلس با اعتماد به اظهارات دولتی ها خصوصا زنگنه و نوبخت، نفت 100 دلاری را تصویب کرد.

* چه کسانی دلسوز دولت هستند

اما این روزها که مسئولان نفتی و بودجه ای دولت، کاهش 30 درصدی قیمت نفت را غیرقابل پیش بینی می خوانند و خود را مبرا جلوه می دهند، گزارش های کارشناسی مرکز پژوهش ها و اظهارات برخی نمایندگان مجلس درباره لایحه بودجه 1393، این ادعاها را نقش بر آب می کند.

تجربه تدوین بودجه 1393 و واکنش های محافل مختلف به آن، نشان داد چه کسانی واقعا دلسوز دولت یازدهم هستند: اصلاح طلبانی که خود را اقتصاددان و کارشناس اقتصادی می دانند و از هر اقدام دولت روحانی دفاع می کنند، یا اقتصاددانان و کارشناسانی که دیدگاه های کارشناسی خود را بر مبنای اصول اقتصادی بیان می کنند، نه علائق سیاسی.

اکنون که قیمت نفت به حدود 80 دلار سقوط کرده و حتی روحانی نیز نسبت به این موضوع هشدار داده، بهتر است مسئولان بودجه ریزی دولت برای تدوین لایحه بودجه سال 1394 به دیدگاه های کارشناسان واقعی، توجه کنند.