آرزوهای بلند بلند!!

قال الرسول (صلی الله علیه و آله) : « أخوف ما أخاف علی أمتی الهوی و طول الأمل . بیش از هر چیز بر امت خود از هوس و آرزوهای بلند بیم دارم.» 1
از کودکی آرزوهای بزرگ و کوچکی را در سر می پروراندیم. امروز نیز ذهن و دلمان از آرزوها خالی نیست. آرزوی یکی بزرگ است به اندازه تمام دنیا و دیگری از این دنیا جز تکّه نانی آرزو نمی کند. همه آرزوهایی داریم امّا شنیده اید سخن بزرگواری که می فرمود: آرزو را تکذیب کنید که موجب فریب است. چه اشکالی دارد انسان آرزوهای رنگارنگ داشته باشد؟ چرا آرزو قبیح و زشت دانسته شده است؟
قبل از هر چیز شاید این سؤال برای شما پیش آید که مگر در قرآن و روایات با نیکی به امید و آرزو اشاره نشده است ؟ پس چرا در حال حاضر می گوییم آرزو قبیح است؟؟ در پاسخ باید گفت آرزو درخواست امور غیر ضروری است که دور از توانایی های فعلی آدمی است. فرق آرزو و امید در این است که امید به خواسته هایی تعلق می گیرد که به دست آوردن آن معقول بوده و وصول به آن امکان پذیر است. امیدورای اگر در جهت تأمین ضرورت های ابعاد طبیعی و روحی انسان باشد یک پدیده مطلوب است.
آرزو و نتایجی که به همراه دارد:
با توجه به مجموع مطالبی که حضرات معصومین(علیهم السلام) در باب آرزو بیان کرده اند ویژگی های زیر را می توان در نظر گرفت:
1- آرزو موجب فراموشکاری است و موجب غفلت عقل در کارهای آدمی می شود، آرزو موجب می شود تا مغز انسان با خیالات واهی مشغول شده و نسبت به حقایق بی اعتنا شود، آرزوهای بی اساس عامل مختل شدن فعالیّت عقل است. افرادی که دارای آرزوهای دور و دراز هستند در صورت برآورده نشدن آنها، دچار ضربه های روحی و گاه افسردگی می شوند.
2- آرزوه های بی پایه آدمی را هم از ذکر خدا غافل می سازد و هم از یاد آخرت و عاقبتِ حیات . امیرالمؤمنین می فرمایند : «اگر بنده پایان زندگی و سرنوشت نهایی خود را می دید آرزو را دشمن می داشت»2 « از کسانی مباش که آخرت را بدون عمل آرزو می کنند و به آن امید دارند و به جهت طول آرزو، توبه را به تأخیر می اندازند» 3 . انسان آرزوگر که دل به خیالات خوشایند بسته است و همواره در فرداهایی موهوم که ساخته مغز بازیگر خویش است زندگی می کند، چگونه می تواند طعم واقعیّت ها و قوانین جاریه در آنها را بچشد و چگونه می تواند دوام فیض خداوندی را بر آن واقعیات و قوانین درک نماید؟
3- آرزوی واهی موجب خود فریبی است. اگر انسان خود را فریب ندهد هرگز اسیر آرزوهای واهی نخواهد شد.
4- آرزوهای دور و دراز موجب می شود تا آدمی دست به انتخاب صحیح نزند، حتی آرزوهای دور و دراز از رفتار و گفتار بر مبنای حقّ جلوگیری می کند، چرا که آرزوهای واهی نمی گذارد تا عقل درست فعالیّت کند.
در نهایت می توان گفت آنچه به عنوان آرزو اطلاق می شود، امید داشتن به چیزها یا اموری است که خارج از حیطه قدرت، توانایی و اختیار بشر است. آنچه حضرات در این جملات مذموم شمرده اند ، امید و آرزوی واهی است، یعنی آنچه دستیابی به آن دور از ذهن بوده و فرد با با فکر کردن به آن و صرف وقت و همّت خویش در آن راه، صرفاً عمر خویش را تباه کرده است.

______________________________________________
1- نهج الفصاحه حدیث 114
2- نهج البلاغه ، کلمات قصار 334
3- نهج البلاغه ، کلمات قصار 15

حجّت الاسلام امیرحسین ظاهری