امر به معروف و نهی از منکر؛ واجب فراموش شده 17

معروف و منکر چیست؟
در شماره پیشین اشاره شد که برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر، باید معروف و منکر را شناخت و دانست که چه کاری در محدوده معروف قرار دارد تا امر به آن لازم باشد و چه کاری در محدوده منکر قرار دارد تا نهی از آن واجب باشد. از این رو کسانی که بدون شناخت صحیح معروف و منکر امر و نهی می کنند نه تنها ممکن است خدمتی انجام ندهند، بلکه چه بسا باعث گمراهی دیگران نیز می شوند.
-معنای معروف ومنکر
در لغت معروف به معنای «شناخته شده و نیک» و منکر به معنای «ناشناخته، زشت و پلید» بوده و در اصطلاح معروف نام هر کاری است که حسن آن توسّط عقل و شرع شناخته شود و منکر نام هر کاری است که شرع و عقل آن را ناپسند بشمارند. به معروف از آن جهت معروف(شناخته شده) گفته می شود که فطرت آدمی با آن آشنا و مأنوس است و منکر چون با فطرت پاک، بیگانه و ناآشناست، منکر(ناشناخته) نامیده می شود(شمس/ 7 و 8).
-ملاک شناخت معروف و منکر
بهترین ملاک ها برای شناخت معروف و منکر را می توان چنین برشمرد: شرع مقدّس، عقل سلیم و فطرت پاک. به عبارت روشن تر، هر چیزی که شارع مقدّس( خداوند، قرآن کریم و اهل بیت(ع)) مردم را به آن تشویق کرده و عقل آن را پسندیده و فطرت پاک آن را پذیرفته «معروف» و در مقابل هر چیزی که شارع از آن نهی کرده و عقل ناپسند شمرده و فطرت ناخوشایند می شمارد «منکر» می باشد.
-قلمرو معروف و منکر
معروف و منکر قلمرو وسیعی دارند و در محدوده عبادات(نماز، روزه، حجّ و…) و یا نیکی به مردم خلاصه نمی گردد. در کتاب های فقهی، «معروف» به هر کاری گفته می شود که علاوه بر نیک بودن آن، انجام دهنده اش خود آن را به وصف نیکی بشناسد یا به وسیله دیگری با این عنوان آشنا شود و «منکر» هر کار بدی است که انجام دهنده آن خودش آن را به وصف زشتی بشناسد و از آن یاد کند یا توسّط دیگری به وی شناسانده شود. بنابراین معروف علاوه بر واجبات شامل مستحبّات نیز می شود و منکر علاوه بر محرّمات، مکروهات را نیز در بر می گیرد . بدین خاطر امر به معروف و نهی از منکر دو گونه است:
الف) واجب: امر به واجبات و نهی از محرمّات
ب) مستحبّ: امر به مستحبّات و نهی از مکروهات
إن شاء ا… در شماره آینده پیرامون مصادیق معروف و منکر توضیح داده خواهد شد.

حسین ناطقی