شب یلدای ایرانی
شب یلدای ایرانی
ایرانیان طولانی ترین شب سال را که آخرین شب پاییز- پایان قوس و آغاز جدی است- جشن می‌گیرند.پیشینیان بر این باور بودند که در این شب فرشته بدی‌ها (اهریمن) با فرشته خوبی‌ها (امشاسپندان) به جنگ می‌پردازد و در این نبرد طولانی فرشته خوبی‌ها اهریمن را شکست می‌دهد و صبح، پس از زاده شدن دوباره خورشید (پیروزی روشنایی بر تاریکی) آغاز می‌شود.
از قدیم الایام، روزهای آخر آذرماه که از راه می رسید، بزرگ ترها به فکر مهیاکردن سور و سات برگزاری یک رسم دیرین می افتادند. پدربزرگ ها و مادربزرگ ها خانه را برای استقبال از فرزندان آماده می کردند تا شب یلدا را دور هم باشند. بلندترین شب سال فرصت مناسبی برای گردهمایی دوستان و خویشان بود، اما برگزاری سنت کهن شب یلدا یا شب چله آداب خاص خود را داشت که خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی جزو آن بود؛ به عنوان نشانه هایی از برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی. این رسم دیرینه هنوز هم ادامه دارد و شاید بعد از دور هم جمع شدن در آغاز سال نو، مهمترین گردهمایی فامیل باشد.
به هر حال بلندترین شب سال باید به نحوی سپری شود و دور هم جمع شدن بدون حضور میوه و شیرینی و البته آجیل، لطف چندانی ندارد. اگر در این بین فال حافظ هم اضافه شود، دیگر مراسم بی نقص است. انتخاب مواد غذایی خاصی از بین سایر مواد غذایی و تأکید برقرار دادن این مواد بر سر سفره شب یلدا نه تنها یک رسم، بلکه نکات تغذیه ای خاصی را دنبال می‌کند که در اینجا به این نکات می‌پردازیم:
*هندوانه؛ یکی از ارکان سفره شب یلدا، میوه هندوانه است که همیشه به شیوه‌های جذابی تزیین می‌شود، اما چرا هندوانه؟
هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین های A و B و C می‌باشد مطابقت دارد.
ارزش تغذیه‌ای هندوانه: 90 درصد بافت هندوانه از آب تشکیل شده است، در نتیجه برای رفع عطش بسیار مفید است. به علت فراوانی آب در این محصول، برای جلوگیری و دفع سنگ کلیه، خوردن آن بسیار توصیه شده است. هندوانه منبع غنی از بتاکاروتن و لیکوپن است که این مواد از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی هستند و همانطور که اثبات شده است آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از بروز سرطان‌ها در انسان جلوگیری می‌کنند، پس این باور که با خوردن هندوانه بیماری کمتر به سراغ ما می آید در وجود این آنتی‌اکسیدانها نهفته است.
هندوانه از بروز آسیب‌های پوستی در اثر نور جلوگیری می‌کند. موجب دفع بیشتر و سریع مواد زاید از بدن می‌شود و به شادابی و طراوت پوست می‌انجامد. درصد کمی قند دارد و میزان کالری آن بسیار پایین است، اما نکته مهم در این جاست که همیشه هندوانه را به عنوان میان وعده مصرف کنید، نه به همراه غذا زیرا در هضم و جذب اختلال ایجاد می‌کند.
*انار؛ این میوه در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به عنوان میوه‌ای خون ساز یاد می‌شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می‌شد که آب انار بنوشند.
امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین ث است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون سازی در بدن فرد می‌شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.
*آجیل؛ آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق و در بعضی مناطق کشور از میوه های خشک نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.
اما باید توجه کرد با اینکه چربی موجود در آجیل از نوع مضر نیست، اما دارای کالری بالایی است و برای جلوگیری از افزایش وزن در خوردن آن باید اعتدال رعایت شود.
توصیه:
1- آجیل شور برای افراد با فشار خون بالا و بیماران قلبی ـ عروقی و آجیل شیرین برای بیماران دیابتی و افراد دارای اضافه وزن مضرند؛ بنابراین بهتر است به مقدار مناسب از آجیل های خام بی نمک استفاده کنید.
۲- بو دادن آجیل طعم کهنگی آن را پنهان می کند؛ بنابراین مغزها را به صورت خام خریداری کنید و هر بار به مقدار مصرف بو دهید.
-3 از خرید مغزهای پوست کنده اجتناب کنید؛ چراکه این مغزها با توجه به راحتی مصرفشان زیاد میل می شوند و این امر می تواند سبب افزایش دریافت انرژی و اضافه وزن شود.
4 – بهتر است در انتخاب آجیل دقت کرده و به عنوان مثال پسته هایی که پوست بسیار زرد براق یا مغز قرمز رنگ شده دارند و یا تخمه هایی که برای پررنگ تر شدن از رنگ های مصنوعی در آنها استفاده کرده اند را خریداری نکنید.
5- نگهداری طولانی مدت آجیل تغییرات شیمیایی و اکسیداسیون خفیف چربی ها را در پی داشته و موجب بوی کهنگی و طعم نامطلوب آجیل می شود؛ بنابراین آجیل را به اندازه مصرف بخرید
6- در صورتی که روی مغزهای آجیل سوراخ هایی مشاهده کردید از مصرف آنها بپرهیزید؛ چراکه در داخل سوراخ ها لارو حشرات به صورت کرم هایی به اندازه دانه برنج وجود دارد.
7- از مصرف مغز گردوی سیاه شده در داخل آجیل تان اجتناب کنید. سیاه شدن گردو عمدتا به دلیل رشد کپک ها و قارچ هایی است که می توانند با ترشح سموم خطرناک توکسین برای سلامت مخاطره آمیز شوند
*میوه های خشک: در شب یلدا، میوه های خشک یا آلبالو و آلوهایی که در فریزر نگهداری می شود، هم در سفره می گذارند. یکی از این میوه های خشک، انجیر است. این میوه مغذی و خوش طعم است و دارای ویتامین های فراوان، مواد معدنی، چربی مفید و مواد قندی است.
ضد سرطان است و خوردن آن باعث افزایش ادرار می شود. انجیر برای افرادی که قند خونشان پایین است و یک باره احساس ضعف می کنند، مناسب است، زیرا قند آن به سرعت از روده کوچک جذب می شود. همچنین ملین بسیار خوبی است.
در طب قدیم از آن به عنوان گرمی یاد می کردند و اغلب آن را با بادام یا گردو مصرف می کنند. مصرف انجیر برای از بین بردن بوی بد دهان نیز توصیه شده است. این میوه تعرق را زیاد کرده و سموم بدن را دفع می کند و خیسانده آن در شیر در موارد سرما خوردگی شدید بسیار مفید است.
*در آخر، بیان این نکته نیز بسیار مهم است که دور هم بودن در شب یلدا و انجام صله رحم، موجب افزایش صمیمیت و محبت در نزد اعضای خانواده، رفع کدورتها و در نتیجه ایجاد یک حس و حال مثبت در مغز و روح انسان می‌شود، پس شب یلدا تنها طولانی‌ترین شب سال نخواهد بود بلکه می‌توان از آن به عنوان یک شب با خواص روحی و تغذیه‌ای فراوان نام ببریم.
سلامت خانواده وتغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان گلپایگان